باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهره شعبانی -حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) و رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم امروز یکشنبه دوم دی ماه در نشستی که با حضور محققان، پژوهشگران و اساتید حوزه و دانشگاه در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، گفت:اگر تحلیل مبنایی مورد پذیرش قرار گیرد، طبیعتاا جهت می‌دهد به کار‌های پژوهشی‌ای که باید در مجموعه دفتر تبلیغات انجام دهیم.
او ادامه داد:این تحلیل مبنایی مبتنی بر دو مقدمه است: وضعیت تاریخی ـ اجتماعی معاصر در
مقدمه اول اینکه، وضعیت تاریخی ـ اجتماعی معاصری که در سطح جهانی در آن به‌سر می‌بریم، اگر بخواهیم نگاه عمیقی به آن داشته باشیم، وضعیت چنین است که حرکت در سطح در سطح فردی، حرکت به‌سمت تقویت تمایزگرایی است؛ یعنی آنچه در سطح فردی در جهان می‌گذرد، شدت‌بخشیدن به فردگرایی، هویت‌گرایی فردی و تقویت تمایزگرایی فردی، میدان‌دادن و گشوده‌بودن به اینکه افراد آزادانه انتخابگری فردی داشته باشند، هم هویت فردی خودشان را تعریف کنند و هم هویت فردی خودشان را آن‌گونه که می‌خواهند، متمایز از دیگران به‌منصهٔ ظهور برسانند.
واعظی افزود:به سبب این رویکرد است که سیاست گذاری کلان فرهنگی در جوامع غربی به سمت لیبرالیسم فرهنگی و کاهش دخالت‌ها در حریم فردی و رهاسازی زیست بوم فضای مجازی جهت کنشگری لذّت گرایانۀ فردی است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: در سطح ماکرو و کلان، در واقع آنچه شاهدش هستیم، حرکت به‌سمت تمایززدایی و همگرایی، حرکت به‌سمت ازبین‌بردن هویت‌های جمعی و تمایز‌های ملی و قومی و ایدئولوژیک است به همین رو حرکت‌دادن کلان جامعه بشری به‌سمت نظمی جهانی و اعتنا و التزام به هنجار‌های مشترک و عامّ اقتصادی، حقوقی و... است. در واقع مدنیت غربی به پشتوانه‌های نظری مدنیّت غربی به‌سمت جهانی‌سازی و تثبیت نظم مشترک جهانی در حوزه اقتصاد، سیاست، حقوق و روابط بین‌الملل حرکت می‌کند.
او ادامه داد:در این حرکت تثبیتی، به سمت یکنواخت‌سازی فرهنگ‌ها و هویت‌های جمعی یا نفی تمایزگرایی در جوامع غیر همسو با غرب و اقبال به تمایززدایی در آن، هرچه به‌طرف جلو می‌رویم، نقش‌آفرینی دولت‌ها کمتر می‌شود و نقش‌آفرینی بنگاه‌های عظیم اقتصادی بیشتر می‌شود.
واعظی گفت: ما وقتی کلان نگاه می‌کنیم، این فرایند جهانی‌سازی و نقش‌آفرینی دولت‌ها در چهارچوب مرز‌های شناخته‌شده هم کم‌کم کمرنگ می‌شود و کانون‌های عظیم اقتصادی با کمک فناوری‌های جدید، تأثیرگذاری‌شان را در مناسبات اجتماعی و اقتصادی و جهانی مدام پررنگ‌تر می‌کنند. البته لازم به ذکر است که در جهت گیری کلان نسبت به تحکیم و تثبت هژمونی معنایی غرب و شالوده گفتمانی این حرکت یکسان سازی و تمایززدایی میان دولت‌های غربی و این نقش آفرین‌های نو پدید کمال همسویی وجود دارد و اختلاف جدی وجود ندارد.
او ادامه داد:این حجم مقاومت در مقابل آن حجم توفندهٔ پرقدرتی که می‌خواهد جهانی‌سازی و بست گفتمانی و معنایی غرب را تثبیت کند، تقریباً تقارن و توازن وجود ندارد.
ناهمگونی انقلاب اسلامی در گفتمان معنایی با جریان جهانی در تمایزگرایی
استاد حوزه علمیه گفت: انقلاب اسلامی در ماهیت و گفتمان معنایی خودش، یک حرکت و جریان تمایزگراست و می‌خواهد هویت متمایزی را به‌منصه ظهور برساند؛ یعنی انقلاب اسلامی در جوهر و ذات خودش و گفتمان معنایی انقلاب اسلامی، نسبت به جریان تمایززدایی و تثبیت نظم جهانی واحد، ناساز و ناکوک و واگراست.
او افزود:گفتمان انقلاب اسلامی به‌سبب تاکید بر اموری مثل استقلال، نفی سلطه کفار بر مسلمانان، مسئلهٔ عدالت‌خواهی، مسئله تعهد به مرجعیت دین در شئون فردی و اجتماعی و التزام به درونمایۀ دینی در حیات فردی و اجتماعی که اساس گفتمان انقلاب اسلامی است، هویت و پدیده‌ای را مطرح کرد که این پدیده به‌شدت تمایزگراست. در واقع می‌خواهد یک هویت جمعی و اجتماعی متمایزی نسبت به آنچه در مدنیت معاصر غربی می‌گذرد، به‌منصه ظهور برساند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: منظور از مدنیّت معاصر غربی، غرب جغرافیایی نیست، بلکه منظور ما غرب تمدنی و معنایی است؛ یعنی هر جایی در سراسر جهان که گفتمان معنایی غرب پذیرفته شود و بنیان حیات فردی و اجتماعی قرار بگیرد، نسبت به جریان انقلاب اسلامی و هویّت این انقلاب در تمایز قرار می‌گیرد.
دووجهی بودن تمایزگرایی هویتی و گفتمان معنایی انقلاب اسلامی
او گفت:در حقیقت این پدیدهٔ انقلاب اسلامی و گفتمان معنایی انقلاب اسلامی، وجه ایجابی پررنگی دارد و می‌خواهد نظم و هویت اجتماعی خاصی را بنا کند. پدیدهٔ انقلاب اسلامی و گفتمان معنایی آن فقط نمی‌خواهد یک تمایز، ستیزه‌گری و واگرایی را نسبت به این جریان غالب برآمد از مدرنیته را بروز دهد، بلکه می‌خواهد طرحی نو درافکند و یک هویت جمعی و اجتماعی جدیدی را به‌منصه ظهور برساند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت:من معتقدم تمام دشمنی‌هایی که از بدو پیروزی انقلاب تا الان در قالب‌های مختلف، چه در قالب جنگ‌افروزی‌ها، چه در قالب تحریم‌ها و چه در قالب انواع و اقسام ایجاد محدودیّت برای نظام اسلامی و انقلاب اسلامی به وجود آمده، همگی براساس درک عمیقی است که غرب و جهان استکبار نسبت به این تمایززدایی و رابطهٔ بین تمایزخواهی انقلاب اسلامی و تمایززدایی آنها داشته و همچنان دارد.
او افزود: غرب و جهان استکبار عمیقا درک کردند که اگر گفتمان معنایی انقلاب اسلامی محقّق شود و به پیروزی برسد و در عینیت بتواند آمال خودش را محقق کند، جریانی به‌شدت تاثیرگذار در تقابل با مسئله حرکت به‌سمت نظم‌بخشیدن برای جهانی واحد خواهد بود که جریان غرب و گفتمان معنایی غرب به‌دنبالش بود.
اینها، چون عمق فاجعه و عمق ظرفیّت واگرایانهٔ انقلاب اسلامی نسبت به آن برنامهٔ کلان را درک می‌کردند.
واعظی گفت:در واقع اقتصاد نو لیبرال که مبتنی بر حذف تعرفه‌ها و آزادی گردش سرمایه، تجارت و... است، احتیاج دارد به اینکه این تکنولوژی‌ها بسط پیدا کنند؛ اما همین را هم از ما دریغ می‌کنند! حتی هواپیما مسافربری و خیلی از چیز‌های پیش پاافتاده را هم برای ما تحریم می‌کنند.
او عنوان کرد:با توجه به این دو مقدمه، یک پرسش بسیار مهم برای نهاد‌هایی مثل دفتر تبلیغات که نسبت به گفتمان انقلاب اسلامی تعهد و باور و التزام دارد، پیش می‌آید. پرسش مهم این است که ما چه نقشی می‌توانیم در تحقّق و فعلیّت‌بخشیدن به آرمان انقلاب اسلامی، محقّق‌شدن هویّت معنایی انقلاب اسلامی و شکل‌دادن به این امر متمایز ایفا کنیم؟
پنج محور مهم و حائز اولویت در پژوهش‌های دفتر تبلیغات / صیانت از مؤلفه‌های گفتمان معنایی انقلاب اسلامی
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت:به نظر من، یکی از مهم‌ترین رسالت‌های پژوهشی دفتر تبلیغات و یکی از ضرورت‌ها ، تثبیت و صیانت از مؤلفه‌های گفتمان معنایی انقلاب اسلامی است. چالش ما، یعنی جریان انقلاب اسلامی، با جریان مسلط مدنیت معاصر غرب و آن جریانی که به‌دنبال تمایززدایی و هضم تمایز‌ها در عالم و تثبیت یک نظم جهانی واحد است مبتنی بر مبانی اندیشه و فکری خودش، یک چالش گفتمانی است.
مراقبت از رویاپردازی و تصویرگری آینده مردم
او گفت:اگر تاریخ چند سده گذشته را مرور کنیم، منشا بسیاری از اتفاق‌های بزرگی که در دنیا افتاد، رویاپردازی، آرمان‌خواهی و تصویرگری مثبتی از آینده بود.در واقع این رؤیاپردازی و تصویرگری از آینده است که پویش‌ها، تلاش‌ها، مجاهدت‌ها، تحمّل رنج‌ها و کوشش‌های عظیمی را بسترسازی می‌کند. تا وقتی انسان رؤیاپردازی و تصویرگری از آینده نداشته باشد، نمی‌تواند با امید و اعتمادبه‌نفس تلاش و کوشش کند.
واعظی گفت:در انقلاب اسلامی هم، پیش‌قراولان این انقلاب، یعنی امام خمینی (ره) و یاران صدیق امام توانستند برای جامعه ایران رویاپردازی، تصویرگری و آرمان‌پروری کنند. پیر و جوان به این رویای برآمده از انقلاب اسلامی و گفتمان انقلاب اسلامی باورمند بودند که این‌گونه جان دادند و شهادت‌طلب شدند، به میدان آمدند و انقلاب را به پیروزی رساندند. بعد از انقلاب نیز در مقابل این‌همه فتنه و هجمه که یک مورد آن، جنگ تحمیلی بود، این‌گونه استوار ایستادند و مقاومت کردند، تمام این فتنه‌ها را خواباندند و نظام را تثبیت کردند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت:نسل‌های جدید که حس تعلقشان به کشور و نظام، مقاومتشان در برابر مشکلات و مسائل شبیه نسل‌های اول نیست، برای ایجاد انواع و اقسام پویش‌های موردنیاز برای رشد و شکوفایی جامعه و تحقّق آن تمایزگرایی که گفته شد، همین‌طور عینیت‌بخشیدن به یک جامعهٔ مطلوب اسلامی، نیازمند به رؤیاپردازی و تصویرگری آینده و آینده پژوهی مستمر است.
او عنوان کرد:همان‌گونه که شما متعهدان به انقلاب اسلامی و گفتمان انقلاب اسلامی، دل‌سوز جامعه هستید و باید برای جامعه تلاش کنید که تصویرگری مناسبی برای آینده در اذهان نسل‌های جدید به وجود آید.
ایفای نقش در فرایند حکمرانی کشور در عرصه‌های مختلف
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت:ما در دفتر تبلیغات، راهبرد اصلی خودمان را امتداد مسئله‌محوری در چرخهٔ حکمرانی قرار دادیم، هم اینکه سعی بلیغی داریم و از مدیران ارشد خودمان در بخش‌های دانشی، چه در حوزهٔ آموزش و چه در حوزهٔ پژوهش می‌خواهیم سمت‌وسوی پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌ها را به‌سمتی ببرند که گرهی از مقولهٔ حکمرانی در کشور باز کند.
علوم انسانی متناسب با گفتمان انقلاب اسلامی
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه مسئله و اولویت بعدی، مسئله علوم انسانی متناسب با گفتمان انقلاب اسلامی است،گفت:یکی از نقاط ضعف جدی ما، کم‌کاری در این جهت است. من نمی‌گویم تلاش‌هایی نشده، اما تلاش‌ها معطوف به زمینه‌هایی بوده که کمتر به‌سمت نظریه‌پردازی و تولید دانشی رفته است که بتواند مسئله‌ها را حل کند و الگویی عملی در عرصه‌های مختلف اقتصاد، سیاست، فرهنگ و دیگر جنبه‌ها ارائه دهد. ما کار زیادی در حوزه علوم انسانی متناسب با اقتضائات گفتمان انقلاب اسلامی در پیش داریم.
مطالعات اجتماعی، معطوف به کاهش شکاف‌های اجتماعی
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت:آنچه اکنون در دنیا، مخصوصا در حوزهٔ فناوری‌های نو می‌گذرد، چه پیامد‌های فرهنگی و اجتماعی عمیقی را در پی دارد! شناخت این فضای آینده به‌لحاظ اجتماعی و پیامد‌های اخلاقی، سیاسی و دیگر پیامد‌های آن نیازمند مطالعات اجتماعی است. در واقع مطالعات اجتماعی ما باید غیر از اینکه وضع موجود را خوب و عمیق مطالعه می‌کند، نگاهی هم به آینده، مخصوصاً پیامد‌های این فناوری‌های نوظهور داشته باشد.
او گفت: اگر ما موفق شویم گفتمان اسلامی را در مسیر تمایزگرایانه خود، در عینیت جامعه بروز و ظهور دهیم، آن زمان می‌توانیم از چیزی به اسم اِحیا یا ایجاد تمدن نوین اسلامی حرف بزنیم.
