به گزارش سایت خبری تحلیلی ذاکرنیوز به نقل از گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روابط روسیه و کره شمالی در دهه‌های گذشته همواره تحت تأثیر عوامل ژئوپلیتیک، اقتصادی و امنیتی بوده است. پرسش اصلی این است که آیا روسیه، کره شمالی را به عنوان یک شریک راهبردی در سیاست‌های منطقه‌ای خود می‌بیند یا از آن به عنوان ابزاری برای اعمال فشار در مقابل غرب و متحدانش استفاده می‌کند؟
بررسی این مسئله نیازمند تحلیل دقیق روابط تاریخی، اقتصادی و امنیتی دو کشور در چارچوب تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی است.
روابط تاریخی: از اتحاد تا اختلاف و نزدیکی دوباره
روابط روسیه و کره شمالی به دوران جنگ سرد بازمی‌گردد، زمانی که اتحاد جماهیر شوروی نقش مهمی در تأسیس کره شمالی و حمایت از آن در جنگ کره ایفا کرد. در دهه‌های 1950 و 1960، اتحاد شوروی به عنوان مهم‌ترین حامی نظامی و اقتصادی کره شمالی عمل کرد.
با این حال، در دهه 1980، به دلیل اولویت‌های داخلی شوروی و اختلافات ایدئولوژیک میان مسکو و پیونگ‌یانگ، روابط دو کشور سردتر شد. پس از فروپاشی شوروی، روسیه تمرکز خود را به مسائل داخلی و روابط با غرب معطوف کرد، که به کاهش حمایت از کره شمالی انجامید. اما از اواسط دهه 2010، روابط میان دو کشور بار دیگر بهبود یافت و روسیه تلاش کرد تا نقش خود را در شبه‌جزیره کره احیا کند. این تغییر به ویژه پس از بحران اوکراین در سال 2014 و تشدید تنش‌های روسیه با غرب مشهود بود.
معانی ژئوپلتیکی رابطه نزدیک نظامی و امنیتی روسیه و کره شمالیدیپلمات روس: کره شمالی حق تامین امنیت خود را دارد
عوامل اقتصادی: فرصت‌ها و محدودیت‌ها
از منظر اقتصادی، روابط روسیه و کره شمالی بیشتر جنبه بالقوه دارد تا بالفعل. روسیه از منابع انرژی و توانایی فنی برای کمک به کره شمالی برخوردار است، در حالی که کره شمالی نیروی کار ارزان و منابع معدنی قابل توجهی ارائه می‌دهد.
به عنوان مثال، یکی از همکاری‌های اقتصادی کلیدی، استفاده از نیروی کار کره شمالی در پروژه‌های ساختمانی روسیه، به ویژه در خاور دور روسیه بوده است. با این حال، تحریم‌های بین‌المللی علیه کره شمالی که به دلیل برنامه هسته‌ای این کشور اعمال شده، مانعی جدی برای توسعه روابط اقتصادی میان دو کشور به شمار می‌رود. روسیه، اگرچه بارها از تحریم‌ها انتقاد کرده، اما به دلیل حفظ تعادل در سیاست خارجی خود، تا حدی از اجرای آن‌ها تبعیت کرده است.
ملاحظات امنیتی: توازن در برابر غرب و چین
از منظر امنیتی، کره شمالی برای روسیه اهمیت راهبردی دارد. حضور کره شمالی به عنوان یک نیروی مستقل در برابر نفوذ آمریکا و متحدانش، به ویژه در ژاپن و کره جنوبی، به روسیه کمک می‌کند تا توازنی در منطقه حفظ کند.
افزون بر این، کره شمالی می‌تواند به عنوان یک عامل فشار در مذاکرات روسیه با غرب درباره موضوعات گسترده‌تر، از جمله اوکراین و مسائل ناتو عمل کند. همچنین روسیه تلاش می‌کند تا از تبدیل کره شمالی به یک متحد تمام‌عیار چین جلوگیری کند.
مسکو نگران است که پیونگ‌یانگ به دلیل وابستگی بیش از حد به پکن، به ابزاری در دستان چین تبدیل شود. در این زمینه، روسیه سعی دارد تا با ارائه کمک‌های محدود و توسعه همکاری‌های دیپلماتیک، نفوذ خود را در کره شمالی حفظ کند.
دیپلماسی چندجانبه: روسیه و مسئله هسته‌ای کره شمالی
یکی از مهم‌ترین مسائل در روابط روسیه و کره شمالی، برنامه هسته‌ای این کشور است. روسیه، برخلاف آمریکا، موضعی ملایم‌تر نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای کره‌شمالی اتخاذ کرده است.
مسکو بر این باور است که رویکردهای تهاجمی، مانند تحریم‌های سختگیرانه یا تهدید نظامی، تنها به تشدید تنش‌ها منجر خواهد شد. در مقابل، روسیه از مذاکرات چندجانبه مانند مذاکرات شش‌جانبه حمایت کرده و خواستار تعامل دیپلماتیک برای حل بحران هسته‌ای شده است.
این رویکرد به روسیه اجازه می‌دهد تا به عنوان یک میانجی عمل کند و نقش مهمی در فرآیندهای دیپلماتیک ایفا کند. از سوی دیگر، این سیاست به روسیه امکان می‌دهد تا در مقابل فشارهای غرب بر سر مسائل دیگر، از کارت کره شمالی به عنوان یک ابزار چانه‌زنی استفاده کند.
محدودیت‌ها و چالش‌های روسیه در قبال کره شمالی
روسیه در سیاست‌های خود در قبال کره شمالی با محدودیت‌های متعددی مواجه است.
تحریم‌های بین‌المللی؛ تحریم‌های سازمان ملل و فشارهای غرب مانع اصلی توسعه روابط اقتصادی و نظامی میان دو کشور است. روسیه نمی‌تواند به صورت علنی و گسترده از کره شمالی حمایت کند، زیرا این امر می‌تواند به انزوای بیشتر مسکو در جامعه بین‌المللی منجر شود.
وابستگی اقتصادی کره شمالی به چین؛ چین همچنان بزرگ‌ترین شریک اقتصادی و سیاسی کره شمالی است و نفوذ روسیه در پیونگ‌یانگ در مقایسه با پکن بسیار محدودتر است.
عدم اعتماد متقابل؛ اگرچه روابط میان دو کشور بهبود یافته، اما تاریخچه اختلافات ایدئولوژیک و سوءظن‌های متقابل همچنان بر این روابط سایه افکنده است.
آیا کره شمالی ابزار فشار است یا شریک راهبردی؟
روسیه کره شمالی را نه به طور کامل به عنوان یک شریک راهبردی و نه صرفاً به عنوان یک ابزار فشار می‌بیند، بلکه نقش این کشور در سیاست خارجی روسیه ترکیبی از این دو است.
از یک سو، کره شمالی به روسیه امکان می‌دهد تا در معادلات امنیتی و ژئوپلیتیک شرق آسیا نقشی فعال ایفا کند. از سوی دیگر، مسکو از پیونگ‌یانگ به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر غرب و تضعیف نفوذ آمریکا در منطقه استفاده می‌کند.
این راهبرد دوگانه به روسیه اجازه می‌دهد تا ضمن حفظ نفوذ خود در کره شمالی، از تنش‌های منطقه‌ای برای پیشبرد منافع ملی خود بهره‌برداری کند. با این حال، چالش‌های اقتصادی، تحریم‌ها و نفوذ چین محدودیت‌هایی جدی برای تحقق اهداف مسکو ایجاد می‌کند.
به طور کلی اینطور به نظر می رسد که راهبرد روسیه در قبال کره شمالی نشان‌دهنده تلاش این کشور برای حفظ توازن میان منافع ژئوپلیتیک و محدودیت‌های بین‌المللی است. مسکو با اتخاذ سیاستی منعطف، سعی در تقویت نفوذ خود در پیونگ‌یانگ دارد، اما این نفوذ همچنان تحت‌الشعاع نفوذ چین و فشارهای غرب قرار دارد.
در نهایت، روسیه در تعامل با کره شمالی بیش از آنکه به دنبال شراکت راهبردی بلندمدت باشد، از این کشور به عنوان ابزاری تاکتیکی برای مقابله با تهدیدات و فرصت‌های منطقه‌ای بهره می‌گیرد.
نویسنده: معصومه محمدی، کارشناس مسائل اوراسیا
