به گزارش ذاکرنیوز ، در دو روزی که از سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گذشت نیز مثل هرسال نشست‌های مختلفی برگزار شد یا برخی کارشناسان عرصه چاپ و نشر کتاب نقطه نظرهایشان را مطرح کردند که به بررسی مهمترین آنها می‌پردازیم.
نمایشگاه کتاب نشان‌دهنده تکثر فرهنگی است
منصوره اتحادیه؛ مورخ سرشناس معاصر و مدیر نشر تاریخ با اشاره به اینکه حُسن نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران این است که تنها یک رشته فکر در آن جریان ندارد، گفت: تنوع ناشران در این نمایشگاه خود نشان‌دهنده تکثر فرهنگی است و مردم می‌توانند در نمایشگاه حضور پیدا کرده و با آنها آشنا شوند.
اتحادیه، ضمن بیان اینکه فرهنگ انواع رشته‌ها و روش‌ها را دارد و تکثر فرهنگی امری طبیعی است، بیان کرد: مخاطبانی که از نمایشگاه کتاب تهران استفاده میکنند باید متوجه باشند که تنها یک رشته فکر در آن جریان ندارد. فکر ابعاد مختلفی دارد و حسن، زیبایی و غنای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز در همین است.
وی به حضور ناشران مختلف کشور در نمایشگاه کتاب اشاره و اضافه کرد: برخی از ناشران کشور فعالیت تخصصی انجام می‌دهند و لزوما آثاری در همه زمینه‌ها منتشر نمی‌کنند؛ به همین دلیل نیز مخاطبی که وارد نمایشگاه کتاب تهران میشود با وسعت فرهنگ آشنا میشود. درواقع می‌توان چنین گفت که تنوع ناشران در این نمایشگاه خود نشان‌دهنده تکثر فرهنگی است و مردم می‌توانند در نمایشگاه حضور پیدا کرده و با آن آشنا شوند.
اتحادیه با تاکید بر اینکه خواندن یک نوع عادت است، به قیمت کتاب اشاره و مطرح کرد: کتاب خواندن باید رواج پیدا کند و این کار را باید از سنین کودکی آغاز کرد؛ اما اکنون میزان مطالعه جوانان و نوجوانان در کشور پایین است و از طرفی هم کتاب برای بودجه خانواده‌های ایرانی گران است و خود این امر مزید برعلت مطالعه کمتر میشود. اما برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و ارائه یارانه به مخاطب یک مزیت است. از طرفی نیز برپایی این رویداد فرهنگی لازم است از این جهت که مردم پویایی کتاب را ببینند.
نویسنده کتاب «نقش تجار در توسعه تهران: معاملات ملکی بر پایه اسناد تجارتخانه اتحادیه» افزود: برخی ایراد می‌گیرند که نمایشگاه محلی برای نشان دادن کتاب است که در ایران به فروشگاه تبدیل میشود. من فکر می‌کنم برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بدین شکل بسیار خوب است. به این دلیل که بسیاری از کتابها به شهرستانها نمی‌رسد و برخی از شهرها و روستاها نیز کتابفروشی ندارند.
او با اشاره به لزوم توجه آموزش و پرورش به مطالعه و جلب نظر دانش‌آموز به سمت نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، درباره نقش این نمایشگاه در دیپلماسی فرهنگی، بیان کرد: هرچقدر میزان حضور آثار دیگر کشورهای جهان و از طرفی هم میزان حضور ناشران خارجی در نمایشگاه کتاب تهران بیشتر باشد ما به دیپلماسی فرهنگی نزدیک‌تر خواهیم شد.
منصوره اتحایه در پایان ضمن طرح این نکته که وقتی به نمایشگاههای کتاب مختلف توجه کنید از لحاظ علمی و فرهنگی غنی‌تر خواهید شد، گفت: به‌واقع حضور ناشران خارجی در نمایشگاه کتاب تهران و از سویی حضور ناشران ایرانی در نمایشگاههای کتابی که در سراسر جهان برپا میشود، باعث میشود تا هرچه بیشتر با فرهنگ دیگر کشورها آشنا شویم. به‌واقع باید به لحاظ فرهنگی با سایر کشورها ارتباط داشته باشیم.
نمایشگاه کتاب فرصتی برای تنفس فرهنگی جامعه است
در همین حال، مجتبی رحماندوست؛ نویسنده، مدرس دانشگاه و عضو فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، درباره تأثیر و نقش نمایشگاه کتاب در جریان‌سازی فرهنگی، گفت: از طرفداران برگزاری نمایشگاههای کتاب هستم و چنین رویدادی را فرصت تنفس فرهنگی جامعه می‌‌دانم. نمایشگاه‌‌ها فرصتی برای تضارب آراء و آشنا شدن مردم با کتابها و نویسنده‌‌ها فراهم میکنند. برگزاری سالانه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، زمینه‌ای برای تنفس فرهنگی جامعه ایجاد میکند و باید از آن استقبال کرد.
وی افزود: زمانی که در مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت داشتم، یکی از مهمترین موضوعات مورد بررسی ما توسعه کتابخوانی بود. در همان مقطع زمانی، مجموع بررسی‌‌ها نشان داد که از روش‌‌های مؤثر کتابخوان کردن جامعه، تکثیر مراکز توزیع است و این تکثیر باید در همه‌حا اتفاق بیفتد. هر اقدامی در زمینه تکثیر مراکز توزیع کتاب، مثبت و قابل دفاع است. نمایشگاههای کتاب باید در شهرستانها، دانشگاه‌‌ها، مساجد و مدارس نیز برگزار شود که میتواند جامعه را به سمت علاقه‌مندی به کتاب هدایت کند.
این نویسنده و شاعر ادامه داد: زمانی به آموزش و پرورش برپایی غرفه‌‌های نمایش و فروش کتاب در مدارس را پیشنهاد کردیم تا هم دانش‌آموزان با تازههای نشر آشنا شوند و هم مشاهده کتابها آنها را برای تهیه و مطالعه کتاب به وجد آورد. مدارس به سادگی می‌‌توانستند میزی برای معرفی کتاب‌های تازه منتشرشده اختصاص دهند و هر هفته کتاب‌های جدید را جایگزین کنند.
فیلمسازی که کتاب نمی‌‌خواند، فیلم سطحی می‌‌سازد
این فعال فرهنگی در بخش دیگری از سخنانش، تأکید کرد: یکی از کارکردهای مهم نمایشگاههای کتاب، یعنی آشنا شدن فعالان فرهنگی با تازههای نشر باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و فعالان فرهنگی این فرصت را از دست ندهند. اینکه فیلمساز و کارگردان تئاتر اشتیاق و اراده برای مطالعه نداشته باشد، نتیجه آن تولیدات سطحی خواهد بود. هر کار فرهنگی و هر تولید محتوایی باید با منابع دست‌اول و دانش عمیق نهفته در کتابها همراه باشد و یک فیلمساز، فعال حوزه تئاتر، موسیقی‌دان، تجسمی‌‌کار و ... بدون مطالعه نسبت به تولید اثر اقدام نکند. علت اینکه برخی تولیدات فرهنگی مطلوب نیست، به خلأ‌‌های مطالعاتی باز می‌‌گردد و متأسفانه تنبلی موجب میشود که تولید فرهنگی بدون توجه به پشتوانه فکری لازم صورت گیرد.
این نویسنده همچنین با اشاره دلیل کمتر شناخته شدن نشر و نویسندگان ایرانی در بازارهای جهانی، افزود: بخش خصوصی میتواند اتحادیه‌ای را تشکیل دهد و نسبت به معرفی و فروش کتاب‌های نویسندگان در بازارهای بین‌المللی اقدام کند. در ترکیه شاهد بودم که از کتاب‌های تاریخ شفاهی جنگ و آثار مرتبط با سردار سلیمانی استقبال می‌‌شد و این موفقیت به‌سادگی با رونق فعالیت ناشران خصوصی عملیاتی میشود.
رحماندوست در پایان درباره آثار جدیدش که در نمایشگاه کتاب عرضه شده است، بیان کرد: کتاب «رأی حلال» یادداشت‌‌های روزانه من در دوران نمایندگی است که سال گذشته از سوی انتشارات سروش منتشر شده و اکنون در نمایشگاه کتاب عرضه میشود. کتاب «طوفان بمبی» نیز شامل هفت سفرنامه من از سفر به کشورهای مختلف است که توسط انتشارات سوره مهر در نمایشگاه عرضه شده است. همچنین مجموعه داستان «اشک فولاد» نیز توسط انتشارات صریر در‌این دوره از نمایشگاه کتاب تهران عرضه شد.
مرکز فقهی ائمه اطهار؛ یکی از مراکز موفق حوزه علمیه قم
از سوی دیگر شست «معرفی و بررسی تازههای نشر مرکز فقهی ائمه اطهار» با حضور حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدجعفر طبسی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدامین پورامینی در نخستین روز نمایشگاه کتاب تهران و در سرای ملل برگزار شد.
امتداد اجتماعی دانش دینی مهم است
در ابتدای نشست، مجری به معرفی مهمانان برنامه پرداخت و گفت: حضرت حجت‌الاسلام‌والمسلمین طبسی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج آقای پورامینی از حوزه علمیه مقدسه قم، از مرکز فقهی ائمه اطهار علیه‌السلام هستند و تحت نظارت حاج آقا فاضل لنکرانی، قریب به سی سال فعالیت‌های تخصصی فقهی انجام داده‌اند که با شعار امتداد اجتماعی دانش دینی گسترش یافته است. دانش دینی اگر فردی باشد، اگر تنها در حجره‌ها و مدارس علمیه باشد فایده ندارد؛ امتداد اجتماعی دانش دینی بسیار مهم است و با همین شعار این مرکز تاسیس شده است که فقه را به مویرگ‌های نظام مقدس اسلامی وارد کند.
وی افزود: این مرکز سی سال است شروع به کار کرده و توانسته است افراد را در 10 گروه تربیت کند؛ گروه‌هایی چون فقه جامعه و فرهنگ، فقه پزشکی فقه رمان و حدیث، فقه شهرسازی، فقه اقتصاد، فقه سیاسی، فقه ارتباطات و رسانه، فقه کودک و دو سه گروه مهم دیگری در مرکز وجود دارد که طلاب را جذب و به صورت تخصصی تربیت میکنند. کتاب‌هایی نیز در بخش‌های مختلفی چون تفسیری و کلامی وجود دارد.
تفسیر، آموزش و پژوهش در نشر مرکز فقهی ائمه اطهار
در ادامه نشست حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدجعفر طبسی به معرفی کتاب «تمسک العتره الطاهره بالقرآن الکریم» پرداخت و گفت: مرکز فقهی ائمه اطهار یکی از مراکز موفق حوزه علمیه قم است. حدود سه دهه از عمر آن می‌گذرد و بیش از دویست عنوان کتاب در رشته‌های فقهی، اصولی، فلسفی، فقه پزشکی، فقه سیاسی، فقه اجتماعی و فقه‌های دیگر تاکنون از این مرکز منتشر و چاپ شده است. این مرکز در سه شعبه و سه زمینه مشغول فعالیت است؛ اولین بخش تفسیر است که خروجی‌های بسیار خوبی داشته است، بخش دوم آن، آموزش است و یک طبقه این مرکز مخصوص آموزش در رده‌های بالا و عالی یعنی اجتهاد است، اما بخش سوم بخش پژوهش است. این بخش، یکی از بخش‌های موفق حوزه علمیه قم است. درباره دو کتابی که بنده تالیف کرده‌ام، اولین آنها کتابی است که دوازده سال کامل، پای آن زحمت کشیده‌ام و به زبان عربی و در شش جلد نوشته شده است.
وی ادامه داد: کتاب «تمسک العتره الطاهره بالقرآن الکریم» یعنی هرکجا امامان و ائمه ما به قرآن تمسک کرده‌اند، جمع‌آوری شده است. این تمسکات در سه بخش تقسیم‌بندی شده است. اول تمسکات اهل بیت در فقه است. بنده در این کتاب توفیق پیدا کرده‌ام و به ٧٧4 آیه رسیده‌ام و اگر بیشتر پژوهش شود ممکن است به هزار آیه نیز برسد. بخش دوم استنادات اهل بیت در اصول دین است؛ توحید، نبوت، امامت و معاد. هرکجا ائمه در اصول دین به قرآن تمسک کرده‌اند، جمع‌آوری کرده‌ایم. اول آیه، بعد روایت و سپس شرح‌الحدیث را آورده‌ایم؛ یعنی برای هر آیه در این کتاب یک شناسنامه آمده است. بخش سوم این کتاب نیز اخلاقیات است، یعنی اینکه اهل بیت در مسائل اخلاقی تا چه اندازه به قرآن استناد کرده‌اند.
او در ادامه با اشاره به عنوان و موضوع کتاب دوم خود «الرواه عن الائمه الهداه من اهل السنه» گفت: این کتاب کمتر از یک هفته است که به بازار نشر آمده و موضوع آن، راویان اهل سنت از امامان شیعه است. کتابی که ما را با این مسئله آشنا میکند که راویان اهل سنت با اهل بیت ما، تا چه اندازه رابطه تنگاتنگ داشته‌اند. عمده این کتاب راویانی‌اند که از امام علی روایت کرده‌اند؛ لذا در این کتاب یک منبع شیعی پیدا نمی‌کنید. کتابی که باز هم عربی است و پنج سال نوشتن آن طول کشیده است.
امیرالمومنین؛ معرف تاریخ اسلام
در بخش دیگر این نشست، محمدامین پورامینی به معرفی کتاب خود «المروی من کتاب علی» یعنی آنچه که از کتاب علی علیه‌السلام نقل و روایت شده است پرداخت و با اشاره مختصری به تاریخ اسلام گفت: از امام علی(ع) به عنوان اولین معرف تاریخ اسلام یاد شده است، سه اثر از زمان حضرت امیر وجود دارد. یک اثر، در طول 23 سال نبوت حضرت پیامبر(ع) است که ایشان آیات قرآن را می‌نوشت؛ توضیحات مربوط به آیات را نیز نگاشته و آنچه را در قالب تفسیر می‌گنجد، نیز انجام داده که متاسفانه مورد بی‌مهری قرار گرفته است و آن قرآن به رسمیت شناخته نشد.
وی همچنین مطرح کرد: کتاب دوم با عنوان «مصحف الفاطمه» است که در دوره بعد از رسول اکرم(ص)، در فاصله 75 روز، از سوی جبرائیل بر حضرت فاطمه نازل میشود و مطالبی را برای ایشان می‌گوید. گوینده جبرائیل است، شنونده حضرت فاطمه(س) و فاطمه زهرا برای حضرت علی(ع) بازگو می‌کرد و ایشان آنها را می‌نوشت. کتابی که یک آیه قرآن نیز در آن نیست. اما کتاب سوم، مطالبی است که رسول اکرم(ص) بیان کرده‌اند و امیرالمومنین(ع) نوشته‌اند. گوینده رسول اکرم(ص) است، شنونده و کاتب حضرت علی(ص) و با عنوان «کتاب علی» مشهور است. اصل این کتاب امروز نیز وجود دارد و در دست حضرت حجه است. اما در طول تاریخ 250 ساله ائمه، مطالبی را خود ایشان برای مردم بیان کرده‌اند؛ مطالبی که به طور عمده در کتب روایی شیعی وجود دارد و مقداری هم در کتب روایی برادران اهل سنت. ما تتبعی کردیم و هرچه از حضرت علی نقل شده است، استخراج کرده و موضوع‌بندی کردیم. این کتاب در واقع، یک جور بازسازی کتاب علی است، بر طبق آنچه در اختیار ماست.
او در ادامه به معرفی کتاب دیگر خود پرداخت و بیان کرد: کتاب دوم، کتاب موسوعه «اعتکاف» است. به کتاب‌های چندجلدی موسوعه گفته میشود و این کتاب هشت جلدی است که شش جلد آن تاکنون چاپ شده و موضوع آن یک موضوع ریز فقهی یعنی اعتکاف است. موضوع اعتکاف بر حسب ظاهر مطالب مهمی ندارد، اما عمقی و ژرف به آن نگاه کنیم نکات زیادی را دربردارد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدامین پورامینی در پایان به بررسی جلدهای مختلف این کتاب پرداخت و گفت: ما در نیمی از جلد اول، بحث اعتکاف در قرآن را داریم. آیات مربوط به اعتکاف و بحث اقوال مفسران در ذیل آیات را نیز آورده‌ایم. از نیمه جلد اول تا انتهای جلد دوم، روایت شیعی و سنی درباره اعتکاف، احکام اعتکاف و آداب اعتکاف را جمع‌آوری کرده‌ایم. فکر می‌کنم حدود دوهزار مسئله درباره اعتکاف به‌دست آورده‌ایم که از مزایای پویایی فقه ماست، چیزی که به ذهن بسیاری از افراد خطور نمی‌کند. از جلد سوم این کتاب، ما وارد فقه اعتکاف می‌شویم که بر اساس هشت مذهب اسلام نوشته شده است، دو مذهب شیعه و شش مذهب سنی. ریزموضوع مطالب مربوط به اعتکاف بر اساس این هشت مذهب را استخراج و تدوین کردیم وآن‌ها را بر اساس فتوا مرتب کردیم.
نمایشگاه کتاب تهران بخشی از فرهنگ معاصر ایران است
از سوی دیگر یورام عبدالله وایلر ؛ نویسنده و محقق آمریکایی معتقد است: نمایشگاه کتاب تهران با گستره وسیعی از کتابها در زمینه‌های مختلف، میتواند به‌عنوان بخشی از فرهنگ معاصر ایران تلقی شود.
وایلر؛ که سفرهایی نیز به ایران داشته است. وایلر معتقد است که کتاب‌های منتشر شده داخل ایران قابل اعتماد هستند. وی درباره آشنایی خود با نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: من و همسرم حدود یازده سال پیش که در ایران بودیم، از نمایشگاه کتاب تهران دیدن کردیم.
وی افزود: کتابها نقش فرهنگ نویسنده را دارند و بنابراین به عنوان انتقال‌دهنده و حافظ آن عمل میکنند. از این رو نمایشگاه کتاب تهران با گستره وسیعی از کتابها در زمینه‌های مختلف، میتواند به‌عنوان بخشی از فرهنگ معاصر ایران تلقی شود.
وایلر در ادامه در پاسخ به این سوال که «اگر فرض کنیم امسال شرایط بازدید از نمایشگاه کتاب تهران را پیدا کنید، اولین دلیل این بازدید چیست؟ آیا صرف نام ایران و پیشینه تمدنی و فرهنگی آن شما را برای حضور در نمایشگاه جذب میکند یا این دلیل وسوسه آشنایی با کتاب‌های تولید شده در صنعت نشر ایران است؟» گفت: قطعا نام ایران، تمدن کهن و تنوع فرهنگی غنی آن مرا جذب خود میکند. با تاسف عمیق، متاسفانه امسال نمی‌توانم در این نمایشگاه شرکت کنم.
این پژوهشگر همچنین اشاره کرد که اگر بخواهد کتابی درباره وضعیت معاصر ایران در زمینه‌های فرهنگی، سیاسی و مذهبی تهیه کند، اساسا بر تحقیقات داخل ایران تکیه میکند تا آثار منتشر شده در دیگر کشورها.
اگر انقلاب اسلامی نبود، به سمت ظهور نمی‌رفتیم
در همین حال، نشست معرفی و بررسی کتاب «انقلاب اسلامی و آینده جهان» پنجشنبه 22 اردیبهشت با حضور حجت‌الاسلام محمد شجاعی، نویسنده اثر، در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی برگزار شد.
حجت‌الاسلام شجاعی در ابتدای این جلسه با بیان مقدمه‌ای در خصوص جایگاه مهم و تعیین‌کننده آینده در زندگی انسان‌ها و نیز در مکاتب و اسلام گفت: در آینده زندگی بشر دولت کریمه ایجاد خواهد شد با فضای عدالت و امنیت که در آن فضا مردم می‌توانند استعدادهای بی‌نهایتشان را شکوفا کنند. این همان دولت کریمه‌ای است که خداوند بشارتش را به همه انبیا داده است.
شجاعی افزود: تمام انبیا متوجه بودند که باید آینده‌ای را که تمام انسان‌های روی زمین می‌توانند در نهایت آرامش به هدف خلقتشان برسند، ایجاد کنند. خداوند نیز برای اینکه این انبیا محصول عملشان را ببینند، بعضی از آنها را با رجعت برمی‌گرداند.
شجاعی در ادامه به سراغ انقلاب اسلامی ایران رفت و بیان کرد: امام خمینی انقلاب اسلامی را بخشی از ظهور امام زمان می‌دانست و فرمود انقلاب اسلامی نقطه شروع انقلاب بزرگ به پرچمداری حضرت حجت است. پس این انقلاب آمده تا برای دولت کریمه زمینه‌سازی کند.
این نویسنده عنوان کرد: انقلاب اسلامی باعث شد در طول چهل سال بی‌نظیرترین انسان‌های تاریخ به وجود بیایند و در طول تاریخ بشر تا این حد صالح‌سازی نشده. در واقع آنچه آن 13 معصوم دیگر نداشتند، همین انقلاب اسلامی و این ملت بود. تا جایی که امام خمینی فرمودند ملت ایران از ملت حجاز در عهد رسول الله بالاتر است.
نویسنده کتاب «انقلاب اسلامی و آینده جهان» گفت: رهبر انقلاب فرمودند برای قیام مهدی یک شرط اساسی لازم بود و آن انقلاب اسلامی بود که ما انجام دادیم و اگر انقلاب اسلامی نبود، به سمت ظهور نمی‌رفتیم.
او با بیان اینکه این کتاب تبیین جایگاه قدسی انقلاب اسلامی در تغییر مسیر تاریخ و انجام این پیچ تاریخی و زمینه‌سازی برای نظم نوین جهانی است، گفت: ما باید از این دریچه به انقلاب اسلامی توجه کنیم که یک قدسیت دارد و همان چیزی است که مسیر تاریخ را عوض خواهد کرد. به همین دلیل رهبر انقلاب در طول این سال‌ها مقوله پیچ تاریخی را مطرح کردند و به‌تازگی هم مسئله نظم نوین جهانی که داریم به آن سمت می‌رویم.
شجاعی ادامه داد: اگر کسی می‌خواهد بداند انقلاب اسلامی چقدر اهمیت دارد و موفق بوده، باید از این جهت انقلاب را ارزیابی کند که آیا توانسته در سطح جهان مردمی را برای دولت کریمه آماده کند یا نه. انقلاب اسلامی توانست علاوه بر اینکه ملت خودش را برای پذیرش دولت کریمه آماده کند، ده‌ها میلیون انسان دیگر را خارج از مرزهایش آماده کند که نمونه‌اش پیاده‌روی اربعین است که تمام ادیان و ملل حول یک متخصص معصوم جمع می‌شوند.
این پژوهشگر در پایان ضمن بیان این نکته که ما داریم در یک مسیر کاملا طبیعی به سمت آن قله حرکت می‌کنیم گفت: طبق فرمایش رهبر، حرکت به سمت این قله گرفتاری‌ها و مشکلاتی دارد. احزاب و گروه‌هایی می‌آیند و مسئولیت‌هایی را می‌پذیرند که گروهی از اینها با اهداف انقلاب هماهنگ‌اند و گروهی هم همراهی نمی‌کنند و دردسرهایی ایجاد میکنند که این طبیعی است و جزو فتنه‌های آخرالزمان است تا همه بتوانند سرسپردگی‌شان را به دولت کریمه ثابت کنند. در این مسیر سنت غربال خداوند نیز در حال اجراست و افرادی که با دولت کریمه سنخیت ندارند ریزش خواهند کرد.
