سیدعباس میرهاشمی هنرمند عکاس و دبیرکل پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در گفتگو با خبرنگار مهر درباره رویکرد امسال جشنواره نسبت به دوره‌های گذشته توضیح داد: اگر بخواهیم درباره رویکردهای این دوره جشنواره «تجسمی فجر» صحبت کنیم باید به دوره قبل برگردیم؛ در دوره چهاردهم پیش نویسی را آماده کردیم که در آن بر اساس مطالعاتی که صورت گرفت (با کمک همکاران مؤسسه هنرهای تجسمی و مشورت با هنرمندان، گالری‌داران، دبیران دوره‌های گذشته فجر و مدیران هنری)، ساختار جدیدی را برای جشنواره هنرهای تجسمی فجر پیشنهاد کردیم. در جمع بندی به این موضوع رسیدیم که جشنواره تجسمی فجر نیاز به تغییر ساختار دارد و بر این اساس، مطالبی جمع آوری شد که ساختار پایه‌ای که اساس و بنیان بحث باشد، تهیه شد و تحویل متولیان جشنواره دادیم و پیشنهاد کردیم خیلی جدی این موضوع را دنبال کنند.
وی بیان کرد: همچنین در این ساختار پیشنهادی، علاوه‌بر پیشنهادات برای جشنواره فجر، نگاهی نیز به دوسالانه‌های هنری و جشنواره تجسمی جوانان شده بود که تقاضا کردیم به آنها توجه شود تا در صدد تقویت یکدیگر برآیند و خلأهای موجود پر شود.
میرهاشمی گفت: البته با توجه به جابجایی‌هایی که در معاونت هنری و اداره کل تجسمی داشتیم، زمان از دست رفت و فرصت بحث در این مورد پیش نیامد. اگر این ساختار به نتیجه می‌رسید، امسال بنا داشتیم روی آن ریل حرکت کنیم ولی چون اتفاق نیفتاد، ابتدا سعی کردیم بینابین حرکت کنیم اما در نهایت محور را سال‌های گذشته در نظر گرفتیم با این تفاوت که در مسیر، جاهایی تغییراتی کوچک ایجاد کردیم؛ تعداد رشته‌ها را نزدیک به دوره‌های گذشته قرار دادیم، بحث کیوریتوری را فراموش کردیم ولی جاهایی که احساس کردیم باید اتفاقاتی بیفتد با صاحبان نظر نیز صحبت کردیم و تغییراتی کوچک ایجاد کردیم. رشته مجسمه را تغییر عنوان دادیم و گذاشتیم «رشته حجم» و مجسمه، چیدمان و سفال و سرامیک را ذیل این رشته قرار دادیم تا دیواره‌های بین این رشته‌ها برداشته شوند.
زمانی خوشحال می‌شوم که بتوانیم افق روشنی را ترسیم کنیم
وی تصریح کرد: گریزی از حذف شدن دیواره‌های بین رشته‌هایی چون مجسمه، حجم و چیدمان نیست و به اعتقاد من این مرز خارج از جشنواره‌ها، در واقعیت وجود ندارد. ولی بقیه رشته‌ها را حفظ کردیم.
این هنرمند پیشکسوت خاطرنشان کرد: زمانی خوشحال می‌شوم که برای جشنواره‌های فجر و دیگر جشنواره‌های هنرهای تجسمی، بتوانیم افق روشنی را ترسیم کنیم، چراکه اگر افق روشنی برای این حوزه مشخص باشد و از مسیر درستی سعی کنیم به آن برسیم، آن زمان من خیلی خوشحال می‌شوم و فکر می‌کنم کار به جایش می‌نشیند و آدم‌هایی که می‌آیند نیز مؤثرتر خواهند بود و قطعاً جشنواره می‌تواند نتیجه‌بخش باشد.
جشنواره تجسمی فجر پروژه نیست که هر سال فراموش شود
وی با بیان اینکه معتقد است جشنواره‌ها هم اکنون پروژه هستند و باید تبدیل به پروسه شوند، گفت: معتقدم جشنواره‌ای چون جشنواره تجسمی فجر پروژه نیست که با تمام شدنش تمام شود بلکه این جشنواره و جشنواره‌های دیگر، پروسه هستند که وقتی یک دوره تمام می‌شود تازه شروع کارش خواهد بود، چراکه باید ارتباطش را با هنرمند و جامعه قوی‌تر کند. به چالش کشیده شود، به چالش بکشد، تعامل با هنرمندان و دانشگاه‌ها را قوی‌تر کند و از داشته‌هایی که به دست آورده، حراست کند. با ساختار جدیدی که ارائه کردیم، بهتر می‌توان از این موارد بهره گرفت.
جشنواره‌ای چون جشنواره تجسمی فجر پروژه نیست که با تمام شدنش تمام شود بلکه این جشنواره و جشنواره‌های دیگر، پروسه هستند که وقتی یک دوره تمام می‌شود تازه شروع کارش خواهد بود، چراکه باید ارتباطش را با هنرمند و جامعه قوی‌تر کند. به چالش کشیده شود، به چالش بکشد، تعامل با هنرمندان و دانشگاه‌ها را قوی‌تر کند و از داشته‌هایی که به دست آورده، حراست کند. میرهاشمی درباره شعار و بخش‌های جشنواره نیز توضیح داد: محور جشنواره فجر دوره پانزدهم همانند سال قبل، «هنر متعالی برای مردم» است و قصد کردیم دو مقطع را که زیرساخت‌های مهیاتری داشتند، سعی کردیم گسترش دهیم. بحث کیوریتوری را نیز که دوست داشتیم امسال داشته باشیم، در دو رشته «کارتون و کاریکاتور» به کیوریتوری سیدمسعود شجاعی طباطبایی و «پوستر» به کیوریتوری محمدرضا میری ادامه دادیم. علاوه بر اینها، بخش ویژه‌ای که سال گذشته تحت عنوان «ایثار و فداکاری» آمده بود، امسال تحت عنوان «قله‌ها» خواهیم داشت.
وی در تعریف بخش ویژه «قله‌ها» بیان کرد: قله‌ها به این معنی است که هر هنرمندی برای خودش و در کارش، قله‌ای و الگویی دارد یا موردی که خیلی با آن زندگی می‌کند و به عنوان قله‌ای برای آن فرد در نظر گرفته می‌شود. بر این اساس، از هنرمندان خواستیم آثاری که را مبتنی بر قله‌های خودشان است، برای ما بفرستند تا آنها نیز به صورت مجزا مورد داوری قرار بگیرند.
میرهاشمی با بیان اینکه نمایشگاه آثار پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در مؤسسه صبا فرهنگستان هنر برگزار می‌شود، اظهار کرد: برگزاری نمایشگاه در صبا، از محدودیت‌هایی بود که با آن مواجه بودیم، چراکه جایی که ظرفیت لازم را داشته باشد و دسترسی‌ها به آن آسان باشد، تا جایی که من می‌دانم سراغ نداشتیم. همچنان که در فراخوان جشنواره، برای آثاری چون حجم و چیدمان، محدودیت‌ها و ابعاد را مشخص کردیم تا قابل ارائه باشند. آثار رشته‌های نقاشی، نگارگری، حجم و خوشنویسی که از روی تصویر مرحله اولیه انتخاب اثر برای حضور در نمایشگاه را گذرانده‌اند، قبل از برپایی جشنواره و اواخر دی ماه که اصل آثار به دبیرخانه ارسال می‌شود، مورد داوری نهایی قرار می‌گیرند.
وی در مورد معیارهای داوری در این دوره جشنواره تجسمی نیز بیان کرد: آنچه که قرارداد بین خودمان و هنرمندان می‌دانیم، فراخوانی است که منتشر می‌کنیم و طبیعتاً وقتی داوران می‌آیند از فراخوان مطلعند و آن قرارداد در فراخوان را رعایت می‌کنند. ضمن اینکه الفبای هر داوری، مباحث فنی و تکنیکی است که خالق اثر باید رعایت کرده باشد. داوران این دوره جشنواره که همگی از اساتید دانشگاه هستند، عموماً اعتقاد به کیفیت آثار دارند.
تسری «تجسم هنر» به همه استان‌ها برای پر کردن خلأها
میرهاشمی همچنین عنوان کرد: تعداد هنرمندان تجسمی در سراسر کشور زیاد است و انتظار دارند کارهایشان دیده شوند و برای اینکه بتوانیم این خلأ را پر کنیم، از سال قبل بخش‌های استانی را راه اندازی کردیم؛ سال گذشته ۲۶ استان و دو منطقه آزاد در بخش «تجسم هنر» و امسال نیز همه استان‌های کشور در بخش «تجسم هنر» حضور دارند تا خلأ و کمبود فضا را بتوانیم اینگونه پوشش دهیم.
وی در ارزیابی آثار ارسال شده به دبیرخانه جشنواره تجسمی فجر و اینکه آیا اثری در بین آثار بوده که فراتر از حد تصور بوده باشد، گفت: من به عنوان دبیرکل جشنواره وظیفه داشتم در داوری حضور داشته باشم و به همین دلیل در همه گروه‌های داوری سعی کردم حضور داشته باشم و عمده وقتم را بگذارم تا در راستای کمک و تطبیق با برنامه‌های جشنواره و فراخوان نکته‌ای و سوالی باشد، عرض کنم. شاید درست نباشد درباره همه رشته‌ها صحبت کنم تا از زبان داوران این موضوع شنیده شود اما در برخی رشته‌ها فراتر از انتظار و در برخی رشته‌ها کمتر از انتظار داوران (از نظر کیفی) آثاری ارسال شده بود که این موضوع طبیعی است و نمی‌توان انتظار داشت در همه رشته‌ها بالاترین کیفیت را داشته باشیم. در مجموع رضایت نسبی را از داوران دیدم.
دبیرکل پانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر خاطرنشان کرد: فکر می‌کنم باید آنقدر سلیقه داوران را بالا ببریم که به راحتی هر اثری را قبول نکنند. خود این مساله نیز مهم است، چون اگر خواهان رشد هنرهای تجسمی هستیم، طبیعتاً با بالا رفتن سلیقه گروه‌های داوری و نپذیرفتن آثاری که از لحاظ کیفیت بینابینی تشخیص داده می‌شوند و رفتن به سمت مقوله کیفی، می‌توانیم در نهایت سلیقه جامعه را نیز بالا ببریم.
وی در پاسخ به پرسش مهر درباره اینکه آیا در این دوره جشنواره با تحریم از سوی هنرمندان مواجه بودید یا برای تحریم‌های احتمالی چه رویکردی خواهید داشت؟ گفت: به هر حال برای من حتی یک پیغام منفی، معنا و مفهومی دارد و اذیتم می‌کند چون این فضا برای من آزاردهنده می‌شود و شاید برای خیلی‌ها اینگونه باشد. ما اگر اتفاقی بیفتد که دچار ریزش شویم باید نگران باشیم. با اتفاقاتی که پیش‌رو داشتیم، شاید با این موردی که شما گفتید مواجه بودیم البته میزان آثار امیدوارکننده است اما می‌دانم که در ذاتش، این مورد وجود داشته است اما باید نگاهی عمیق‌تر و دقیق‌تر داشته باشیم در فضایی که دیگران می‌خواهند ما را در آن فضا قرار دهند.
میرهاشمی در پایان تصریح کرد: هر جا اگر در خلق و ارائه آثار کم‌کاری کنیم، جبرانش سخت خواهد بود و فکر نمی‌کنم اگر به فرهنگ و هنر علاقه داشته باشیم با نگه داشتن قلم‌هایمان و متوقف کردن فکرمان برای تولید اثر، کمکی به فرهنگ و هنر کرده باشیم! خاطرم است در دوره‌های ابتدایی جشنواره تجسمی فجر استاد غلامحسین امیرخانی می‌گفت اگر یک روز تمرین نکند یک هفته باید برای جبران آن یک روز کم‌کاری، تلاش کند. فکر می‌کنم کسانی که برای فکر نکردن و عدم تولید اثر ترغیب می‌کنند، شاید خبر از زحمت و نقصانی که ایجاد می‌کنند، ندارند.
