به گزارش ذاکرنیوز، 2 سال از شهادت سردار قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه به همراه ابومهدی المهندس و جمعی از یارانشان به دست تروریست‌های ارتش آمریکا در بغداد می‌گذرد.
این دو فرمانده بزرگ در کنارهم، نقش مهم و اساسی در پیروزی مردم عراق بر گروه های تکفیری بخصوص داعش داشتند.
در گفتگو با «حاج ابوعلی البصری» معاون عملیات رئیس ستاد فرماندهی حشد شعبی به بررسی این نقش و عملکرد جبهه مقاومت در عراق در مقابله با داعش پرداختیم که متن کامل آن را در ادامه می‌خوانید.
ابوعلی البصری از دهه هفتاد میلادی، متأثر از آیت الله شهید محمدباقر صدر به فعالیت‌های اسلامی و جهادی روی آورد و اندکی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران آمد. از زمان تأسیس سپاه بدر، ابو علی البصری در کنار «هادی العامری»، «احمد الخفاجی»، «ابوصادق الحلی»، «ابومریم الانصاری» و «ابومیثم الصادقی» در زمره فرماندهان درجه اول آن محسوب می‌شد و در سال‌های دفاع مقدس، در کنار برادران ایرانی خود در جبهه‌های حق علیه باطل جنگیده است.
او بعد از سقوط صدام به عراق بازگشت و بعد از تدوین قانون اساسی و تشکیل دولت‌های شیعی برآمده از انتخابات، به وزارت کشور رفت و نقش مهمی در شکل‌گیری نهادهای امنیتی نظام تازه‌تأسیس پساصدام داشت.
او همزمان به فعالیت‌های تبلیغی و تربیتی مبادرت ورزید و گروه جهادی «التجمع الاسلامی» و «مؤسسه دار القرآن» (وابسته به «هیئت مبین») را بنیان نهاد. همزمان در رده رهبری سازمان بدر باقی ماند و با ظهور داعش، در حلقه مؤسسین حشد الشعبی قرار گرفت. ابوعلی البصری در سازمان بسیج مردمی عراق، مسئولیت معاونت امنیتی، معاونت عملیات و جانشینی فرماندهی را در کارنامه دارد.
* در موضوع حمله داعش و شکل‌گیری و شیوع آن در عراق، شما چقدر این تهدید را جدی می‌دیدید و چطور حاج قاسم توانست با کمک دیگر گروه‌ها در خود عراق جلوی این خطر را بگیرد؟
ورود داعش به عراق دارای برخی مقدمات و پیش زمینه ها بود؛ این طور نبود که به صورت خلق الساعه و ناگهانی در عراق ظهور کند. این مقدمات و پیش زمینه‌ها، مانند تحصن بزرگ الانبار، تظاهرات و در ادامه شورش در شمال عراق و... بستر را برای ورود داعش و اشغال شمال عراق فراهم کرد.
ورود داعش به عراق از طریق استان های نینوا (موصل)، الانبار و صلاح الدین صورت گرفت. در آن زمان، وضعیت این استان ها طبیعی و عادی نبود. البته باید به تحصن بزرگی که در نزدیکی بغداد شکل گرفت هم اشاره کرد که یک خطر امنیتی جدی برای پایتخت محسوب می شد.
همچنین تلاش های شورشیان برای حرکت به سمت جاده کمربندی بغداد که به نگرانی های امنیتی و عدم ثبات در کشور دامن می زد.
مجموع این عوامل نشان می داد که وضعیت کشور، طبیعی نیست؛ استقرار کافی وجود ندارد و ما به زودی با خطرات بزرگتری در اثر این شورش مواجه خواهیم بود یا دست کم باید مراقبت کنیم تا از ظهور گروهی مانند داعش چندان غافلگیر نشویم.
با توجه به این تفاسیر، احساس مسئولیت در قبال امنیت، استقرار و ثبات عراق ایجاب می کرد در صدد راهکارهایی برای مقابله با آن خطر بزرگ باشیم. برای همین باید بدترین سناریوها را پیش بینی و متناسب با آن برنامه ریزی می‌کردیم.
این نگرانی ها، دغدغه ها و ملاحظات را ما در بغداد داشتیم؛ اما سرعت ظهور و پیشروی داعش فراتر از انتظار بود و تمام مواردی که ما به صورت ذهنی پیش بینی می کردیم، خیلی سریع رنگ واقعیت به خود گرفت.
** پیشروی داعش ازبدترین پیش‌بینی ما هم سریع‌تر بود
داعش در ماه ژوئن وارد موصل شد و از آن زمان دیگر داعش نه فقط یک گروه ذهنی، بلکه یک امر عینی و خطری کاملاً محسوس و واقعی بود.
به این ترتیب، تمام پیش‌بینی‌ها و محاسبات ما برای نوع مواجهه و مقابله با این خطر پیش رو، به هم ریخت. به عبارت دقیق تر، عملکرد داعش در اشغال موصل و پیشروی به سمت صلاح الدین، حتی از بدترین سناریویی که ما پیش‌بینی کرده بودیم هم سریع‌تر بود.
ما باید به سرعت، تمام محاسبات خود را بازبینی کرده و تصمیمات فوری اتخاذ می کردیم؛ تصمیماتی که واقع بینانه و در عین حال ضربتی باشد تا بتوانیم جلوی پیشروی های داعش را بگیریم.
در این فضا، حاج ابومهدی المهندس و حاج قاسم، نقش محوری پیدا کردند؛ حاج قاسم از فضای امنیتی و سیاسی عراق دور نبودند و به خوبی این خطر را پیش بینی کرده و در صدد دفع آن برآمدند.
هر دو به خوبی متوجه این نکته بودند که خطر اصلی متوجه بغداد است و باید ابتدا از بغداد صیانت کرد؛ زیرا با این سرعت پیشروی ممکن بود درگیری‌ها به سرعت به داخل شهر بغداد برسد؛ زیرا پیش‌بینی می‌شد که گروهی هم در داخل بغداد در انتظار ساعت صفر برای شورش باشند و همزمان شورشیان غرب که در نزدیکی کمربندی بغداد بودند نیز وارد عمل شوند.
فراتر از آن، باید به شکلی برنامه‌ریزی می‌شد تا نه تنها خطر ناامنی در بغداد مرتفع شود؛ بلکه سرتاسر عراق از اشغال داعش آزاد گردد و فراتر از آن خطر تروریسم از این سرزمین - تا حد زیادی - دور شود.
پیش‌تر، تهدید اصلی برای بغداد از ناحیه غرب بود که تحصن بزرگی در الانبار و مشخصاً بزرگراه بغداد الرمادی شکل گرفته بود؛ اما با ظهور داعش، خطر بزرگ‌تر از ناحیه شمال متوجه پایتخت شد.
داعش استان نینوا را به طور کامل اشغال و با سرعت بالایی به سمت پایتخت می‌آمد؛ تکریت را هم اشغال کرد و به این ترتیب، هر لحظه خطر شدیدتر می‌شد.
حاج ابوعلی در کنار هادی العامری در مراسم سخنرانی شهید آیت الله محمدباقر حکیم در جمع مجاهدین سپاه بدر در دهه هفتاد
** حاج قاسم 2 روز بعد از اشغال موصل در بغداد بود
در چنین وضعیتی، حاج ابومهدی المهندس و حاج قاسم دست به کار شدند. در واقع، آنها از همان ابتدا، در کنار هم آغازگر دوره جدید جهاد و مقابله با داعش بودند. البته باید تذکر داد که هر دو فرمانده شهید ما، در این زمینه کاملاً هماهنگ با دفتر نخست وزیری به عنوان فرمانده کل قوای مسلح عراق فعالیت می‌کردند.
در واقع آنها اعتقاد داشتند باید از عراق، انسانیت و مقدسات عراق که مقدساتی برای کل مسلمانان است، حمایت و حفاظت کنند. در میان کشورهای اسلامی نیز باید به صورت ویژه از جمهوری اسلامی ایران یاد کرد که علاوه بر دین مشترک، از نظر مذهبی نیز بیشترین اشتراک را با ملت عراق داشتند و نمی‌توانستند نسبت به خطری که متوجه مراقد مطهر ائمه اطهار بود، بی‌تفاوت بمانند.
** مقر فرماندهی در منزل ابومهدی بود
حاج قاسم در روز 12 ژوئن، یعنی دو روز بعد از اشغال موصل، در بغداد مستقر بودند. ایشان و حاج ابومهدی المهندس در خانه ابومهدی، دفتر فرماندهی و برنامه ریزی را تشکیل دادند. در واقع اتاق فکر، هماهنگی، برنامه ریزی و فرماندهی در خانه شهید ابومهدی المهندس با حضور این دو بزرگوار تشکیل شد تا با هم اندیشی، در مورد نحوه مقابله با داعش برنامه ریزی و اقدام شود.
در این جا حاج ابومهدی و همچنین حاج قاسم – که از فضای کلی عراق دور نبودند – شناخت خوبی از عراق، تاریخ و همچنین مجاهدین عراقی داشتند و در همین راستا از همه مجاهدین دعوت کردند تا با همفکری، همسویی و هم افزایی به مبارزه با داعش بپردازیم.
در همین راستا، حاج ابومهدی شخصا فعال شد تا با رهبران و شخصیت های سرشناس مجاهد عراق ارتباط گرفته و برای حضور فوری در خانه اش از آنان دعوت کند. او با بسیاری از افراد - بیواسطه - تلفنی صحبت کرد. من هم یکی از کسانی بودم که حاج ابومهدی تلفن زد و فورا به خانه این فرمانده مجاهد رفتم.
در آن زمان، من در یکی از مناصب امنیتی وزارت کشور بودم؛ اما با این تماس، فوراً به خانه حاج ابومهدی رفتم. در آن جا دیدم که گروهی از رهبران سرشناس مقاومت گرد هم آمده اند و قرار است تعداد دیگری نیز اضافه شوند. در واقع در طلیعه شکل گیری جلسه ای بودیم که می توانست نقطه آغاز یا مبدأ دوره جدیدی از تاریخ جهاد در عراق باشد.
در آن جلسه، فرماندهان سرشناس گروه های جهادی حضور داشتند. گروه های جهادی که پیش از ظهور داعش نیز در قالب مقاومت در برابر اشغالگران آمریکایی یا پیش تر در دوران جهاد علیه رژیم سرکوبگر بعثی فعال بودند.
می توان گفت افراد حاضر در جلسه آن روز، مؤسسین گروه‌هایی هستند که امروزه آنان را به عنوان گروه های مقاومت می شناسیم. طبعاً معروف ترین افراد حاضر در آن جلسه نیز حاج قاسم و حاج ابومهدی بودند.
از دیگر حاضران در آن جلسه می توان به حاج هادی العامری، حاج ابوحسام [السهلانی] و... اشاره کرد. این جلسه را حاج ابومهدی در کنار حاج قاسم اداره می کردند.
در ابتدای جلسه، در مورد زمینه های اجتماعی و امنیتی ظهور داعش صحبت شد. سپس واقعیت های آماری در مورد داعش مانند استعداد نفرات، توان بالقوه و بالفعل آن، میزان تسلیحات، نوع رویکرد قبائل و نیروهای محلی در مکان هایی که داعش حضور دارد، نقشه آنان برای پیشروی و... بیان گردید. در واقع هدف این صحبت ها، بیان خطر داعش و چگونگی ظهور و رشد آنان بود؛ این که چگونه وارد موصل شدند؟ و چرا موصل به این سرعت سقوط کرد؟ و...
در ادامه این هشدار به صورت قاطع داده شد که حجم خطر داعش و سرعت پیشروی آن به قدری است که نباید هیچ گونه تأخیری صورت بگیرد. قبل از فوت وقت و از دست رفتن این فرصت طلایی باقیمانده، باید به سرعت وارد عمل شد و واکنش نشان داد تا داعش به بغداد نرسد.
در واقع موضوع جلسه نخست این بود که ابتدا حجم خطر داعش گوشزد شود و سپس در مورد ضرورت واکنش فوری و قاطع در برابر آن به جمع بندی رسیدیم. در مرحله بعدی، این ضرورت باید به شکل عملی تحقق می یافت و در نتیجه نیازمند برنامه ریزی و اقدام ضربتی و هماهنگ بود. همچنین در مورد استفاده از نیروهای موجود نزد گروه ها، در پادگان ها و همچنین نیروهایی که برای دفاع از حرم حضرت عقیله بنی هاشم (سلام الله علیها) در سوریه آماده شدند، رفتیم. در سازمان بدر هم حاج ابوحسام این مأموریت را عهده دار بودند.
** سامرا خط مقدم دفاع در برابر داعش بود
در آن زمان من در کنار حاج ابوحسام مأمور شدیم تا این نیروها را فورا به بغداد بازگردانده و به سمت سامرا ببریم؛ زیرا سامرا خط مقدم دفاع از عراق در برابر داعش بود.
فراموش نکنیم در آن زمان، داعش تا تکریت پیشروی کرده و عملا به سامرا رسیده بود. البته که می دانیم داعش به سامرا هم حمله کرد. در آن زمان، سامرا بعد از بغداد مهم ترین شهر برای ما محسوب می شد و نمی توانستیم حتی یک دقیقه برای دفاع از آن تأخیر کنیم.
سامرا از طرفی خط مقدم مواجهه با داعش و از طرف دیگر مدفن دو امام معصوم ما حضرت امام هادی (علیه السلام) و حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام) بود.
تروریست های داعش از قبل اعلام کرده بودند که مرقدهای مطهر ائمه را مظاهر شرک می دانند و آن ها را منهدم خواهند کرد. ضمن این که بر قتل کلیه کسانی که با خلیفه‌شان بیعت نکرده باشد، تأکید داشتند. همچنین از نظر اعتقادی بر تکفیر بخش بزرگی از ملت عراق مانند شیعیان، مسیحیان، ایزدی ها و... تصریح و تأکید می کردند و خونشان را مباح می دانستند و حتی می گفتند تکلیف شرعی شان، قتل این بخش مهم از ملت عراق است.
در نتیجه، خواه ناخواه بخش مهمی از ملت عراق دشمنان آن ها محسوب می شدند و این گروه ها برای دفاع از خودشان نیازمند کمک ما بودند.
به این ترتیب، نخستین جلسه برای تشکیل ساختار جهادی مقابله با داعش شکل گرفت و حاج قاسم از بانیان اصلی تأسیس این نهاد بود.
در همان جلسه، برای اعزام نیرو به محور سامرا برنامه ریزی شد و حاج قاسم در این مسأله نقش پررنگی داشت. در ادامه با تغییر مسیر داعش و باز کردن نقشه راه جدیدی برای حرکت به سمت استان دیالی، ما نیز یک محور برای مقابله با داعش در دیالی تشکیل دادیم.
محور سوم عملیاتی ما بغداد بود که مأموریت اصلی آن حمایت و حفاظت از بغداد در برابر تک های دشمن از جهت های مختلف بود.
فرماندهان حاضر در آن جلسه، مسأله بهره برداری و هماهنگی با نیروهای نظامی موجود در عراق را مد نظر داشتند و در تمام این مراحل، هماهنگی و استفاده از ظرفیت نظامیان رسمی را مورد توجه قرار دادند.
حاج ابوعلی البصری در کنار حاج ابومهدی المهندس در سال‌های نخست سقوط صدام
** ساختار نظامی دولت عراق در برابر هجوم ناگهانی داعش فروپاشید
تردیدی نیست که ساختار نظامی رسمی دولت عراق در برابر هجوم ناگهانی داعش دچار فروپاشی شده بود که اوج آن را در جریان اشغال فوری موصل و عدم مقاومت محلی در برابر آن مشاهده کردیم؛ اما هنوز این ساختار نظامی در بغداد و محورهای دیگر وجود داشت و باید آن ها را تقویت کرده و از ظرفیتشان برای دفاع از عراق و مقابله با تروریسم استفاده می کردیم.
به همین جهت، ما دست های خود را به سمت آن ها دراز کردیم تا دست در دست یکدیگر، ید واحده ای تشکیل دهیم و به مقابله با داعش برویم.
** صدور فتوای جهاد توسط آیت الله سیستانی یکی از فرازهای جهاد بود
در همین موقعیت زمانی، یعنی دقیقا یک روز بعد از جلسه نخست ما، در روز جمعه 13 ژوئن فتوای جهاد کفایی از ناحیه مرجعیت اعلی آیت الله سیستانی صادر گردید.
صدور فتوای جهاد کفایی و دعوت از جوانان عراقی برای دفاع از کشور و مواجهه با داعش، یکی از فرازهای مهم این جهاد بود که ملت عراق به آن افتخار می کند.
در پی صدور این فتوا، جوانان عراقی به دعوت مرجعیت لبیک گفته و فوج فوج نیروهای داوطلب به پادگان ها و دفاتر ما هجوم آوردند تا در مبارزه علیه داعش مشارکت کنند.
ما ناگهان با وضعیت خاصی مواجه شدیم؛ به هر کدام از پایگاه ها و دفاتر ما در نقاط مختلف، صدها و هزاران جوان عراقی هجوم می آوردند که تنها درخواستشان، آموزش و تسلیح برای مقابله با داعش بود.
فراتر از آن، در برخی مناطق با هجوم ده ها و حتی صدها هزار جوان مواجه شدیم. به این ترتیب، در سطح ملی ناگهان میلیون ها جوان داوطلب را مشاهده می کردیم که خواستار پیوستن به صفوف مجاهدین بودند. معادلات از همین جا تغییر کرد.
ما از این جا به بعد شاهد تحولات زیادی در عصر جهاد علیه داعش هستیم که اگر تمایل داشته باشید، می توانیم در سئوالات بعدی به آن ها بپردازیم.
** دشمن مشترک باعث افزایش همگرایی و وحدت شد
* ما وقتی کشور عراق را مقایسه می‌کنیم با کشورهای دیگر، به‌واسطه تعدد گروه‌ها و جریاناتی که در عراق فعال هستند، می‌طلبد که وقتی یک نفر می‌خواهد با آنها مراوده کند، هم فرهنگ آنها را بشناسد هم سلایق و علایقشان را. این وجه شهید سلیمانی را چطور می‌دیدید و حاج قاسم چطور توانست با همه این طوایف و سلایق ارتباط برقرار کند و متقابلاً آنها چه رفتاری با ایشان داشتند؟
شما در همین صحبت های خودتان به نقش حاج قاسم در گرد هم آوردن فرماندهان گروه های مختلف اشاره کردید؛ می دانید که گروه های مختلف اعم از گروه های مسلح و سیاسی، دارای اختلافاتی هستند و حتماً ممکن است جلساتی هم پیش آمده باشد که سر موضوعی با هم به اختلاف بخورند؛ اینها را چطور حل می‌کرد؟
طبعا اولین نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که همواره دشمن مشترک باعث افزایش همگرایی و وحدت می شود.
در عراق هم علیرغم تمام تفاوت ها و تنوعات مذهبی، نژادی، زبانی، سلایق و... همگی با یک دشمن مشترک به نام داعش مواجه بودیم؛ دشمنی که توان نظامی قابل توجهی داشت و خطر جدی برای موجودیت همه ما به شمار می رفت. همین موضوع ایجاب می کرد تا تعامل و همکاری و فراتر از آن وحدت و تشکیل ید واحده برای مقابله با داعش شکل بگیرد.
اما در مورد سلوک و روش حاج قاسم در فرماندهی و همچنین حاج ابومهدی در کنار ایشان باید بگویم که این دو با یکدیگر به صورت مشترک فرماندهی این تشکیلات نوپا را بر عهده داشتند، این دو نفر بودند که نیروهای داوطلب را آموزش، سازماندهی و میان گروه های مختلف تقسیم کردند و همچنین گروه های مقاومت را تجهیز، پشتیبانی و تقویت نمودند.
در گام بعدی نیز همین دو نفر بودند که گروه های مختلف را در محورهای مختلف به ترتیبی جایگذاری کردند تا در عملیات های مختلف بر داعش پیروز شویم.
این دو شهید، همچنین مقرهای فرماندهی را اداره می کردند. مثلا من در فرماندهی محور سامرا مشغول بودم؛ حاج هادی العامری در فرماندهی محور دیالی حضور داشت و... مقرهای فرماندهی در کل عراق را این دو نفر یعنی حاج قاسم و حاج ابومهدی المهندس اداره می کردند.
** مقر فرماندهی حاج قاسم و ابومهدی در مرکز خطر یعنی بغداد بود
به عبارت دیگر، این دو بزرگوار، عملا در جایگاه فرماندهی کل نیرو به ایفای نقش پرداختند. مقر اصلی خودشان نیز در بغداد قرار داشت که پیش تر توضیح دادیم تهدید اصلی متوجه آن بود.
حاج قاسم و حاج ابومهدی همواره در کنار هم بودند. تقریبا در تمام مراحل جهاد علیه داعش، این دو بزرگوار را در کنار هم می دیدیم. در مقابل آن ها فرماندهان محورهای مختلف می نشستند و برنامه ریزی صورت می گرفت. در این مرحله بود که هنگ و تیپ تشکیل می شد.
حاج ابوعلی در دوران دفاع مقدس
در ابتدا ما از اصطلاحات یگان های نظامی مانند هنگ و تیپ استفاده نمی کردیم، بلکه همان اسامی گروه ها مانند «عصائب» [اهل الحق]، «کتائب» [حزب الله]، [کتائب] «سید الشهدا»، [سازمان] «بدر» و... به کار می رفت؛ اما در ادامه کل این گروه ها در قالب سازمان نظامی واحدی به نام حشد شعبی مجتمع گردیدند و از آن پس اصطلاحات رایج و استاندارد یگان های نظامی برای آن ها به کار می رفت.
به این ترتیب اصطلاحاتی مانند «تیپ بدر»، «تیپ کتائب [حزب الله]»، «تیپ عصائب [اهل الحق]»، «تیپ سید الشهداء»، «هنگ [انصار الله] الاوفیاء»، «هنگ [سرایا] الخراسانی»، «هنگ کتائب امام علی» و... و همچنین «تیپ های عتبات» - که از همان ابتدا، آن ها به اسم «عتبات» جا افتاده بودند - شکل گرفت. مجموع این نیروها به صورت میدانی، یگان مبارزه با داعش را شکل می دادند؛ یعنی گروه های اصلی جهاد علیه داعش به شمار می رفتند.
هر یک از این گروه ها، دارای فرماندهانی بودند. مجموعه این فرماندهان، در اتاق عملیات واحدی در بغداد حضور داشتند که توسط ابومهدی المهندس و حاج قاسم اداره می شد. برخی گروه ها دارای یک فرمانده یا نماینده در این جلسات بودند و برخی دیگر دارای چند فرمانده. مثلا کتائب [حزب الله] از استعداد نیروی بیش تری برخوردار بود و بیش از یک لشکر را تشکیل می داد؛ تبعا در اتاق فرماندهی نیز دارای نمایندگان بیش تری بود. عصائب هم به همین ترتیب. سازمان بدر که بزرگ ترین آن ها بود و بیش ترین میزان رزمنده و مجاهد را در اختیار داشت.
قبل از هر عملیات، این اتاق فرماندهی عملیات تشکیل جلسه می داد. طبعا متناسب با هر عملیات، یعنی متناسب با منطقه یا محوری که قرار بود عملیات در آن صورت بگیرد و نیروهایی که قرار بود در آن مشارکت کنند، یک اتاق عملیات ویژه نیز زیر نظر این اتاق فرماندهی تشکیل می گردید.
در ابتدا، ما مساحت گسترده تری داشتیم و در محورهای زیادی با داعش می جنگیدیم؛ اما در ادامه مناطق وسیعی آزاد شد و در چند محور محدود با تروریست ها مبارزه می کردیم. مثلا در عملیات آزادسازی غرب موصل، قرار بود منطقه وسیعی را آزاد کنیم؛ اما کل آن عملیات ذیل یک محور تعریف می شد. طبعا تمام واحدهای نظامی ما نیز در همین عملیات و در یک منطقه واحد به کار گرفته می شدند.
در اتاق فرماندهی ویژه هر عملیات، نقشه عملیات به صورت جمعی و مشارکتی طراحی می شد. این طور نبود که از ناحیه فرماندهی کل، دستورات صادر و یا نقشه ها ابلاغ شود.
روش و منش حاج قاسم و حاج ابومهدی این بود که در جلسات اتاق فرماندهی ویژه هر عملیات، مقید بودند حتما سخنان و نظرات همه حاضران یا فرماندهان محورها و فرماندهان میدانی را بشنوند. آن ها ابتدا وضعیت دشمن و توزیع نیروهای آن، وضعیت سرزمینی، توزیع و جهت گیری غیرنظامیان در منطقه عملیاتی و... و به صورت خلاصه گزارش نهایی واحد اطلاعات عملیات (استخبارات) را تشریح می کردند و سپس در انتظار نظرات و پیشنهادات کلیه فرماندهان میدانی یا فرماندهان محورها می ماندند. بعد از مباحثه ای که میان فرماندهان شکل می گرفت، نهایتا کار آن ها جمع بندی بود. در جمع بندی نیز دقت می کردند تا حتی الامکان اقناع و اجماع شکل بگیرد.
در واقع نقش ایشان در گام نخست، تشریع وضعیت فعلی بود. سپس، هدف عملیات به صورت مشخص تبیین می گردید. در گام سوم، خود فرماندهان میدانی بودند که در مورد چگونگی عملیات یا نقشه آن مباحثه می کردند. در گام نهایی، جمع بندی مباحثه فرماندهان توسط این دو شهید صورت می گرفت. مثلا در عملیات آزادسازی منطقه «بیجی»، ابتدا وضعیت فعلی توسط حاج ابومهدی و حاج قاسم توضیح داده شد. سپس حاضران در جلسه، به ترتیب و نوبت پیشنهادات و نظرات خود را ارائه دادند. آخرین نفری که نوبتش شد، حاج ابومهدی بود و بعد از آن حاج قاسم صحبت های فرماندهان را جمع بندی کرد. به این ترتیب، هدف عملیات روشن و نقشه عملیات طراحی گردید.
نکته مهمی که باید تذکر داد این بود که کلیه جلسات، در فضای دوستانه و با همدلی و صمیمیت بسیار بالا برگزار می شد. چکیده این جلسات را باید «تفاهم» و «محبت» خواند.
حشد شعبی در چنین بستر و فضایی شکل گرفت. بعد از این جلسات و این عملیات ها بود که سازمان رزم یا سازمان نظامی حشد شعبی به شکل رسمی آن تأسیس شد. به این ترتیب می توان گفت حشد شعبی یک سازمان رزم منسجم با سلسله مراتب فرماندهی روشن است که مأموریت خود را دفاع از وطن، مقدسات، اسلام و هم چنین دفاع از مذهب می داند.
در این سازمان رزم، مذاهب مختلفی وجود دارند؛ برخی از برادران اهل سنت از همان روزهای نخست در کنار ما بودند تا مناطق و سرزمینشان را [از چنگال تروریسم و داعش] آزاد کنیم. هم چنین باید برادران مسیحی را اضافه کرد. یعنی ما حتی محدود به مسلمانان و دفاع از اسلام هم نیستیم.
همچنین برادران ایزدی که از همان روزی که قرار شد به سمت آزادسازی مناطق ایزدی برویم، آن ها نیز داوطلبانه به ما پیوستند. حشد شعبی نیرویی است که در سرتاسر کشور عراق جنگیده است و تبعا در هر منطقه ای، اهالی آن جا در کنار ما بوده اند؛ در نتیجه همه قومیت های عراق مانند عرب، ترکمان، شبک و... در حشد شعبی حضور دارند. هرچند حضور کردها بسیار اندک است؛ زیرا آن ها سازمان رزم مخصوص به خود را داشتند.
خلاصه این که جلسات اتاق فرماندهی، ثمرات بسیاری داشت که باید در میان آن ها بر «تفاهم» تأکید کرد. گاهی جلسات مباحثه باعث افزایش اختلاف می شود؛ اما این هنر مدیریت حاج ابومهدی و حاج قاسم بود که توانستند این جلسات را به نحوی هدایت کنند که باعث افزایش همگرایی و تفاهم شود.
بعد از پایان دوره جهاد یا بعد از آزادسازی سرتاسر خاک عراق بود که گاهی اختلافات میان گروه های مختلف بروز پیدا کرد. در واقع منشأ این اختلافات، سیاست بود.
در پایان این صحبت ها لازم می دانم این نکته را تذکر دهم که یکی از مهم ترین ویژگی های حاج قاسم و حاج ابومهدی، «سعه صدر» بود. به این ها باید «آرامش»، «بلندنظری»، «نگرش عمیق»، «قدرت مدیریت بسیار بالا»، «توان استدلال و اقناع»، «تدبیر و هوشمندی بسیار بالا» و... را افزود که شما اگر از هر کدام از همرزمان و نزدیکان این دو نفر بپرسید، قطعا آن را تصدیق خواهند کرد. آن ها واجد چنین صفاتی بودند که در جلسات، نظرات و پیشنهادات مختلف را می شنیدند و نهایتا می توانستند صحبت ها را به صورتی جمع بندی کنند که یک نقشه منسجم عملیاتی طراحی شود.
* رابطه حاج قاسم با سران گروه‌های مختلف سیاسی و نظامی چگونه بود و آنها چه نظری نسبت به ایشان داشتند؟
حاج قاسم سلیمانی از همان بدو شکل گیری و ایجاد سازمان حشد شعبی عراق، در تکوین و تأسیس این سازمان نقش داشته است و به شکل جزئی و دقیق، تاریخ ریشه ها و زمینه های آن را می شناسد. مثلا در تبارشناسی حشد شعبی، به گروهی مانند سازمان بدر می رسیم که بیشترین نیروها را در داخل حشد شعبی داشت. در شکل گیری حشد شعبی، از تجربیات، نیروها و ساختار سازمانی بدر به شکل گسترده ای استفاده شد.
حتی برخی گروه های دیگر نیز توسط فرماندهان سابق بدر رهبری می شوند؛ مانند «ابوفدک» که سابقا بدری بود و امروز جانشین ریاست حشد و فرماندهی ستاد مشترک حشد شعبی را بر عهده دارد و از فرماندهان ارشد «کتائب حزب الله» محسوب می شود.
حاج قاسم، این مجاهدین را از گذشته دور می شناخت. در دوره اشغال عراق توسط آمریکا نیز که گروه های مقاومت علیه آمریکا شکل گرفتند، حاج قاسم از نزدیک با این گروه ها در ارتباط بود و از آن ها حمایت و پشتیبانی می کرد و در نتیجه رهبران و فرماندهان رده های مختلف آن را از نزدیک می شناخت و با آنان در ارتباط بود.
او رابطه دوستانه قدیمی با آنها داشت و آنها هم او را می‌شناختند، پیش از رویارویی با داعش، آشنایی قبلی وجود داشت و این آشنایی منجر به حضور و همراهی دائمی در اتاق عملیات واحدی به عنوان فرماندهی عملیات و مقابله با داعش شد.
این حضور حالت همسویی و شناخت و تحکیم شناخت را به دنبال داشت و سبب شناخت بیشتر از یکدیگر شد، چرا که این معاشرت و همنشینی استمرار داشت. حاج قاسم، برادران را می شناخت و او نیز کاملا آنها را می‌شناخت و این شناخت عمیق، نتیجه سالیان متمادی همکاری و تعامل نزدیک تا پیش از تأسیس حشد شعبی بود.
* آن دسته از سیاستمداران و نظامیان که حاج قاسم را نشناخته بودند، به حاج قاسم چگونه نگاه می‌کردند؟
حاج قاسم نسبت به دیگر مستشاران و تمام برادران مدافع و کسانی که مسئله عراق برایشان اهمیت داشت، متمایز بود. ویژگی مهم حاج قاسم این بود که در صف نخست در کنار عراقی‌ها قرار داشت و حتی در برخی مواقع، عراقی‌ها پشت سر او بودند.
در حضور از عراقی‌ها سبقت می‌گرفت و همه سیاستمداران این مسائل را درباره حاج قاسم شنیده بودند و وقتی با او دیدار می‌کردند، گویی از قبل او را می‌شناختند.
** حاج قاسم محور وحدت همه گروه‌ها بود
از نظر شخصیتی، حاج قاسم فردی بسیار متواضع و متین، بسیار خوش رفتار و اخلاق مدار و دوستدار انسان‌ها بود، به طور کلی مردم را دوست داشت، علاوه بر آنکه به همه رزمندگان و حاضران در میدان نبرد ابراز محبت و دوستی می‌کرد.
و شخصیت با ایمان و پرورش یافته با ویژگی های والای اخلاقی اسلامی بود، اخلاق او الگوگرفته از مکتب اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بود و همواره به آنها اقتدا می‌کرد و ویژگی‌های معرفتی و اخلاقی والایی با الگو گرفتن از ائمه معصومین(ع) داشت.
او از راه و مکتب امام خمینی(ره) تبعیت می‌کرد و پرورش یافته مکتب امام خمینی(ره) بود و تحت رهبری ایشان مجاهدت و مبارزه کرد و همچنین رابطه مستقیمی با امام خامنه‌ای داشت.
حاج قاسم یک شخصیت معمولی نبود و هر کس با او دیدار می‌کرد، با رضایت قلب از او جدا می‌شد، هر کس با حاج قاسم دیدار می‌کرد، احساس می‌کرد که حاج قاسم با اخلاق‌مداری و تفضل به وی همه گونه از او حمایت می کند.
** مهمترین دغدغه حاج قاسم وحدت کلمه میان عراقی‌ها بود
حاج قاسم یک شخصیت کاریزماتیک داشت و همه از او راضی بودند و او محور وحدت همه گروه‌ها بود. خود گروه‌ها هنگامی که حاج قاسم می‌آمد و از آنها می‌خواست که متحد شوند و ایده‌ای ارائه می‌کرد، با او موافقت می‌کردند، حاج قاسم می توانست گروه‌ها را متحد کند و مهمترین دغدغه او، وحدت کلمه میان عراقی‌ها بود.
به طور کلی در محافل جهادی، حاج قاسم و حاج ابومهدی المهندس محور وحدت و انسجام بودند؛ سیاستمداران هم برای حل مشکلاتشان از آنها کمک می‌گرفتند.
مثلا در انتخابات سال 2014 و تشکیل دولت که داعش حمله کرد، سیاستمداران به کمک حاج قاسم برای حل مشکلات و اختلافات نیاز پیدا کردند و عملا هنگامی که حضور پیدا می‌کرد، وحدت و انسجام و مشورت و گفتگو و دستیابی به نتیجه واحد، محقق می‌شد.
** ابومهدی به صراحت می‌گفت که من سرباز حاج قاسم هستم
* درباره روابط میان حاج قاسم و حاج ابومهدی المهندس بگویید، راز این رابطه چیست و تاثیرات آن برروحیه رزمندگان مقاومت چگونه بود؟
البته تصور می‌کنم که من و امثال من، هرگز نخواهیم توانست این رابطه را به شکل مطلوب و صحیح و دقیق توصیف کنیم، زیرا این رابطه روحانی و الهی بود.
سطح نزدیکی حاج قاسم به خداوند تبارک و تعالی و سطح عبادت و بندگی وی و حاج ابومهدی را نمی‌توان توصیف کرد، هر دو آنها انسان‌های باایمان و مخلصی بودند، رابطه آن دو نشات گرفته از ایمان واخلاص و سطح روحی آنها بود.
آنچه ما دیدیم، اینکه رابطه آنها متمایز و منحصر به فرد بود، رابطه مبتنی بر محبت و دوستی و تفاهم دربالاترین سطح بود، یعنی تفاهم و محبت و عشق به شکل کامل میان آنها برقرار بود.
ابومهدی کاملا از حاج قاسم تبعیت و به صراحت اعلام می‌کرد که من سرباز حاج قاسم هستم و حاج قاسم هم ارزش و احترام والایی برای ابومهدی قائل می‌شد و از دیدگاه‌ها و ملاحظات ابومهدی استفاده می‌کرد.
روابط میان آنها فراتر از یک رابطه عادی بود. گویا یکی از آن دو در جستجوی دیگری بود و یکی از آن دو، دیگری را تکمیل کننده خود می‌دید. گویی هر دو یک روح در دو بدن هستند. نهایتا هم خداوند خواست تا روح آنها در یک لحظه به ملکوت پرواز کند.
چنین حادثه‌ای کم پیش می‌آید که دو فرد به طور دقیقا همزمان از این جهان به جهان دیگر در یک لحظه عروج کنند و ما می‌دانیم که آنها زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزی می‌خورند و زندگی دنیا به زندگی آخرت بدون مرگ عروج کردند، مردم می‌میرند، ولی آنها نمردند. و لا تقل لمن یقتل فی سبیل الله اموات بل احیاء و لکن لا تشعرون.
** بیجی با طرح حاج قاسم آزاد شد
* خب، برگردیم به عملیات های ضد داعش. سخت ترین عملیات شما علیه گروه تروریستی داعش کدام بود؟ به طوری که گمان می‌کردید پیروزی در این عملیات بعید است؟
در منطقه بِیجی. منطقه بیجی گلوگاه ارتباطی میان تمام استان‌های شمالی و جنوبی بود، یعنی جنوب و شمال و شرق و غرب بیجی دو راهی بود و داعشی‌ها بین مناطق تحت اشغال خود از طریق بیجی تردد می‌کردند.
آنها داخل خانه‌ها موضع گرفتند و استحکامات و مواضع قوی داخل شهر ایجاد کردند به طوری که امکان آزادسازی شهر جز از طریق جنگ شهری وجود نداشت، اما اینکه جبهه درهم شکسته شده و اوضاع مهار شود، اینگونه نبود، جبهه هایی ایجاد شد، خطوط دیگری در داخل خیابان‌ها و منازل بود، بنابراین اگر می خواستی بیجی را آزاد کنی، باید با تمام داعشی‌هایی که در تمام خانه‌ها موضع گرفته بودند می‌جنگیدی، آن هم در خانه‌های یک شهر بزرگ.
جنگ در این شهر بیش از یک ماه طول کشید و شهدای زیادی تقدیم کردیم و حملات و عملیات زیادی ترتیب دادیم، حاج قاسم مشخصا در این برهه زمانی مشغول عملیات در سوریه بود و در فواصل زمانی دوری به ما سر می‌زد.
حاج ابومهدی و دیگران طرح‌هایی را وضع و آماده می کردند. حملاتی را انجام دادیم و داعشی‌ها هم چنان از مواضع خود در بیجی دفاع می‌کردند، که در هیچ شهر دیگری اینگونه دفاع نمی‌کردند. از طریق خودروهای بمبگذاری شده به نیروهای ما حمله می‌کردند.
در یکی از روزها با 20 خودروی بمبگذاری شده به صورت همزمان حمله کردند، نیروها هر قدر هم زیاد و قوی باشند، اگر 20 خودروی بمبگذاری شده همزمان حمله کنند، شرایط بسیار سختی حادث می‌شود. کار خیلی دشوار شده بود، تا اینکه حاج قاسم به بیجی آمد و طرح‌های قبلی را بررسی و طرحی را پایه ریزی کرد و بیجی به آسانی بر اساس این طرح آزاد شد.
طرح این بود که ما مستقیما وارد بیجی نشویم، بلکه آن را دور بزنیم و در عمل بیجی را با امکانات و سلاح‌ها و استحکامات موجود در آن رها کرده و آن را دور زدیم و تمام راه‌های امدادرسانی به داعشی‌ها را قطع کردیم و به طور کامل بر همه آنها مسلط شدیم و در نهایت آنها از تنها راه و منفذ باقی مانده عقب نشینی کرده و شهر به طور کامل آزاد شد.
* شیوه برخورد با انتحاری ها چگونه بود؟
داعش یک تشکل عقیدتی و جهانی است که داوطلبانی از مناطق مختلف جهان از اعراب و خارجی‌ها همچون روس‌ها، فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها و ... به آن پیوستند. در این گروه مسلمانان افراطی عضو بودند. این جریان افراط گرای اسلامی در جهان پخش شده بود و توانست مردم را به خود جذب و آنها را متقاعد کند که کوتاه ترین راه برای رسیدن آنها به بهشت، پیوستن آنها به داعش و به طور مشخص عملیات انتحاری است.
آنها با انسان‌هایی که در برابرشان قرار می‌گرفتند به عنوان مرتدین و افراد خارج از دین که باید کشته شوند، رفتار می‌کردند، به همین خاطر به طور گسترده انتحاری‌ها را به خدمت گرفتند و در عین حال هدف اساسی آنها، سرنگونی دولت عراق و سیطره بر این کشور بود. به همین سبب بیشترین تعداد از نیروهایشان را به عراق گسیل داشتند و شمار زیادی از این افراد انتحاری را وارد نبرد برای تحقق هدف خود کردند، اما خدا را شکر با قدرت ایمان با آنها مقابله کردیم، مبارزه با آنها با شجاعت و قدرت ایمان صورت گرفت، ما عنصر ایمان و اخلاص و عشق به شهادت داشتیم، پیشرو بودن و اصرار و حضور و جانفشانی نیروهای ما عامل اول بود و عامل دوم، سلاح بود.
البته حمایت تسلیحاتی هم از سوی جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت. برای مثال، ما سلاح کورنت را دریافت کردیم که تاثیر زیادی در مقابله با خودروهای بمبگذاری شده پیش از رسیدن آنها به اهدافشان و پیش از رسیدن آنها به نیروهایمان داشت.
ایستادگی و شجاعت رزمندگان ما ناشی از ایمان و اخلاص بود، همچنین پوشش هوایی به نابودی قدرت داعش کمک کرد و پیروزی سریعی را برای نیروهای مجاهد و حشد شعبی محقق کرد.
حشد به ویژه در عملیات تهاجمی دوشادوش نیروهای مسلح با داعش جنگید، ما طرحی را وضع می‌کردیم که حشد شعبی و ارتش و پلیس فدرال و نیز نیروهای مبارزه با تروریسم و واکنش سریع و تمام نیروهای امنیتی دوشادوش یکدیگر در آن مشارکت می‌کردند، گویا همه یک نیروی واحد بودند، اینگونه همکاری و اتحاد و انسجام وجود داشت. یک اتحاد واقعی محقق شد و این عامل بسیار تاثیرگذار و اساسی از عوامل پیروزی سریع بود.
* شما به عنوان فردی نزدیک به حاج قاسم سلیمانی، شخصیت و اخلاق حاج قاسم سلیمانی را چگونه دیدید؟
حاج قاسم سلیمانی یک شخصیت الگو و در نوع خود بی نظیر بود، ویژگی‌هایی در شخصیت وی وجود داشت که جمع همه این صفات در یک فرد دشوار بود و خیلی افراد کمی از مردم می‌توانند چنین ویژگی‌هایی داشته باشند.
هوشمندی، تدبیر، شایستگی و توانمندی بالای نظامی در کنار شجاعت، تواضع، خاکی بودن و ساده زیستی ازجمله ویژگی‌های شخصیتی او بود.
حاج قاسم شخصی بود که اگر انسان به او نگاه می‌کرد، گویا به شخصی نگاه می‌کرد که متعلق به این دنیا نیست، بلکه فرشته‌ای بر روی زمین در قالب انسان است، من تعبیر و بیانی را که درباره حضرت سکینه(س) بیان شده، به کار می‌برم که درباره او گفته شده که همواره در ذات الهی غرق بود.
وقتی به حاج قاسم نگاه می‌کردی، او را غرق در ذات الهی می‌دیدی. دائم الذکر و دائم الخشوع بود. عارف بالله و موحد واقعی و متوکل بر خدا بود. توحید او در بالاترین سطح و ایمانش در والاترین درجه و توکلش در عالی ترین سطح و رابطه او با خداوند قوی‌ترین بود.
اگر او نبود، ما در حالت‌هایی از سستی، یا خستگی یا ضعف قرار می‌گرفتیم، این حاج قاسم بود که این حالت‌ها را از ما دور می‌کرد و سبب می‌شد مصمم و با اراده باشیم و حرکت رو به جلو داشته باشیم.
** شبیه‌ترین فرد به حاج قاسم، ابومهدی بود
نزدیک‌ترین فرد و شبیه ترین فرد به او، حاج ابومهدی المهندس بود و ما در سایه وجود این فرمانده بزرگ با ویژگی‌های الهی و روحانی و با عزم و اراده و اخلاص و قدرت و تدبیر و شجاعت توانستیم به پیروزی برسیم.
منبع تسنیم
