به گزارش سایت خبری تحلیلی ذاکرنیوز به نقل از گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در 28 دسامبر، «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه، از همتای آذربایجانی خود بابت سقوط هواپیمای مسافربری که در آسمان چچن هدف قرار گرفته بود، عذرخواهی کرد. این اتفاق در دوران 25 ساله زمامداری او، امری نادر و شاید بی‌سابقه است.
با این حال، عذرخواهی او ناقص بود: پوتین تنها به دلیل وقوع این حادثه در حریم هوایی روسیه عذرخواهی کرده است.
پوتین مسئولیت روسیه در این حادثه را نپذیرفته و تنها به گفتن اینکه این حادثه در حین دفع حمله پهپادی به گروزنی و در نتیجه شلیک موشک روسیه رخ داده، بسنده کرده است، در حالی که شواهد زیادی این موضوع را تأیید می‌کنند.
این عذرخواهی نادر و محدودیت آن نشان می‌دهد که کرملین از تیرگی روابط با جمهوری آذربایجان، قزاقستان و سایر کشورهای منطقه نگران است، اما در عین حال نمی‌خواهد مسئولیت این حادثه را بپذیرد.
انتقاد از عذرخواهی ناقص پوتین و واکنش تند علی‌اف
الکساندر بائونوف، پژوهشگر ارشد مسائل روسیه و اوراسیا در برلین، در پستی در شبکه اجتماعی X نوشت: «از یک سو، این شاید اولین باری است که پوتین نه به خاطر گناه تاریخی دولت گذشته، بلکه به خاطر اقدامات روسیه در زمان حال از یک کشور خارجی عذرخواهی می‌کند.»
وی در ادامه افزود: «از سوی دیگر، نحوه بیان او از پذیرش مستقیم مسئولیت طفره می‌رود و تنها به معنی به رسمیت شناختن حادثه بدون پذیرفتن گناه است. به نظر می‌رسد که این موضوع باکو و متحدان آن را راضی نکرده است. برای آذربایجان، عدم پاسخگویی در بیانیه کرملین یک نکته بحث‌برانگیز است.»
در گزارشی که توسط استیو گوترمن، کارشناس مسائل روسیه و اوراسیا تهیه شده، آمده است که علی‌اف هر چه در گفتگوهای خصوصی با پوتین گفته باشد، اما اظهارات علنی او تند بوده است.
وی در مصاحبه تلویزیونی خود در 29 دسامبر گفت که دم هواپیما در نتیجه شلیک از زمین به شدت آسیب دیده و روسیه را به تلاش برای لاپوشانی این موضوع متهم کرد.
علی‌اف گفت که کرملین می‌توانست به موقع عذرخواهی کند. او به گفتگوی خود با پوتین اشاره‌ای نکرد.
علی‌اف تلاش رسانه‌ها و مقامات روسیه برای نسبت دادن این حادثه به برخورد با پرندگان یا انفجار کپسول گاز در هواپیما را «هم بی‌منطقی و هم بی‌وجدانی» خواند.
وی همچنین به گمانه‌زنی‌ها مبنی بر اینکه نهادهای روسی هواپیما را به سمت شهر آکتائو قزاقستان هدایت کرده‌اند تا در دریای خزر سقوط کند و اثری از آن باقی نماند، اشاره کرد.
علی اف گفت که آذربایجان پیشنهاد روسیه برای تحقیق در مورد این حادثه توسط کمیته هوانوردی بین دولتی مستقر در مسکو را «قاطعانه» رد کرده است: «دلیل آن نیز روشن است؛ زیرا بر هیچ‌کس پوشیده نیست که این نهاد بیشتر از مقامات روسی تشکیل شده و رئیس آن نیز یک شهروند روسی است. در اینجا ممکن است عوامل بی‌طرفی به طور کامل تأمین نشود.»
کاهش نفوذ روسیه در منطقه و پیامدهای سقوط هواپیمای آذربایجانی
به نظر می‌رسد که از عذرخواهی ناقص و دیرهنگام پوتین گرفته تا لحن و محتوای بیانیه علی‌اف، همگی نشان‌دهنده کاهش نفوذ روسیه در منطقه است.
الکساندر بائونوف، پژوهشگر ارشد مسائل روسیه و اوراسیا در برلین، می‌گوید: «وضعیت برای مسکو در کشورهای همسایه روسیه که قبلاً جزو اتحاد جماهیر شوروی بودند و روسیه از سال 1992 آن‌ها را در حوزه منافع خود می‌داند، خوب به نظر نمی‌رسد.»
روت دایرماند، استاد ارشد بخش مطالعات نظامی کالج کینگ لندن، در پستی در شبکه اجتماعی Bluesky نوشت: «انگار سرزنش شدن توسط رئیس‌جمهور آذربایجان به تنهایی کافی نبود که این حادثه همچنین توجه جامعه جهانی را به دلیل مجبور شدن روسیه به دفاع از خود در برابر پهپادهای اوکراینی بر فراز چچن، جلب کرد.»
تمرکز پوتین بر جنگ علیه اوکراین و تلاش برای تسلط بر این کشور با استفاده از زور، از جمله عواملی است که به نفوذ مسکو در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی آسیب زده است. اگرچه همسایگان روسیه از این جنگ استقبال نکرده‌اند، اما این جنگ به برخی از آن‌ها اهرم فشار بر مسکو داده است.
مارک گالئوتی، تحلیلگر ساکن لندن، در 28 دسامبر در روزنامه «تایمز» نوشت: «آذربایجان شریک مهمی در پولشویی گاز روسیه است (خرید گاز به ارزش 38 میلیون دلار در ماه و صادرات گاز خود به اروپا) و همچنین متحد ترکیه است. پوتین به ترکیه برای حفظ پایگاه‌های خود در سوریه امیدوار است. قزاقستان نیز مانند آذربایجان، به طور فعال در واردات کالاهای تحریم شده و صادرات مخفیانه آن‌ها به روسیه فعالیت دارد.»
به گفته مارک گالئوتی، حادثه سقوط هواپیما و تحولات بعد از آن نه‌تنها به وجهه روسیه در منطقه و سایر نقاط جهان آسیب رساند، بلکه ضعف پوتین را که کرملین تمام تلاش خود را برای پنهان کردن آن می‌کند، آشکار کرد.
گالئوتی در این باره می‌گوید: «ولادیمیر پوتین به این معروف است که هرگز عذرخواهی نمی‌کند؛ اما پس از ساقط شدن تصادفی هواپیمای مسافربری خطوط هوایی آذربایجان در روز کریسمس، او به این کار نزدیک شد. اگرچه پوتین به طور رسمی اعلام نکرد که دلیل این حادثه موشک روسیه بوده است، اما پذیرفت که این حادثه در حریم هوایی روسیه رخ داده است. این صداقت نادر نشان می‌دهد که با وجود قدرتمند بودن موضع پوتین، این موضع شکننده است و بحران‌های غیرمنتظره می‌توانند آن را تهدید کنند.»
دو هفته پیش از این حادثه، سقوط دولت بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، به اعتبار روسیه به عنوان یک بازیگر قدرتمند در خارج از کشور آسیب رساند و نفوذ آن را در خاورمیانه با خطر مواجه کرد.
اهداف پنهان در پس اظهارات تند علی‌اف علیه روسیهتنش در روابط روسیه و جمهوری آذربایجان پس از سقوط هواپیما؟
