به گزارش ذاکرنیوز، این روزها دستگاه دیپلماسی ترکیه حال و روز خوشی ندارد. چرا که این کشور، در بسیاری از پرونده های منطقه ای به اهداف خود نرسیده و عملاً در انزوا قرار گرفته است. به همین خاطر، دولت اردوغان قدم در راه بازگشت، عقب نشینی و تلاش برای جبران خطاهای بزرگ گذاشته است.
شواهد نشان می دهد که سیاست خارجی در ترکیه و در حزب عدالت و توسعه، از چهارچوب نهادی، سازمانی و کارشناسی خارج شده و عملاً بر اساس امیال و عواطف شخصی رئیس جمهور، هدایت شده است.
همچنان که در بخش های پیشین گزارش اشاره شد، اردوغان تلاش کرد تا در دوران زمامداری حزب عدالت و توسعه در 22 سال اخیر و در برابر هر چهار رئیس جمهور این سالیان یعنی جورج بوش، باراک اوباما، دونالد ترامپ و جو بایدن، مسیر رفاقت و رابطه نزدیک را دنبال کند و بر این باور بود که تمام مشکلات آنکارا – واشنگتن، با تشریک مساعی رفاقتی روسای جمهور، قابل حل است.
اما در دوران مسئولیت هیچکدام از دو رئیس جمهور دموکرات و دو رئیس جمهور جمهوری خواه آمریکایی، این سیاست اردوغان به هدف نرسید و تبعات و پیامدهای تلخی برای ترکیه به دنبال آورد.
اهداف بلندپروازانه اردوغان در تعامل با آمریکا و در حوزه هایی همچون جای گرفتن ترکیه به عنوان اصلی ترین نماینده آمریکا و ناتو در طرح خاورمیانه جدید در دوران بوش، مدیریت کامل پرونده سوریه توسط ترکیه در دوران اوباما، پیروزی در شرق مدیترانه و شمال سوریه و عراق و لیبی در دوران ترامپ، به طور کامل شکست خورد و او نتوانست به هیچکدام از خواسته های خود دست پیدا کند.
جالب اینجاست که شکست در مسیر توسعه روابط با آمریکا، بر دور شدن ترکیه از کشورهای اروپایی نیز تاثیر به سزایی گذاشت و حزب عدالت و توسعه هیچگاه نتوانست در تعیین و هدایت مسیر سیاست خارجی در قبال غرب و شرق، اعتدال و توازن دقیقی برقرار کند.
تفاوت عمده اروپا و آمریکا برای اردوغان و حزب او
اگر چه از منظر فکری و سیاسی، اروپا و آمریکا هر دو در جبهه غرب هستند اما نوع مواجهه حزب عدالت و توسعه ترکیه با آنها کاملاً متفاوت است.
همچنان که در بخش های پیشین اشاره شد، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه این کشور، در برابر نامه توهین آمیز و تهدیدات آشکار دونالد ترامپ به طور کامل سکوت کرد و نتوانست هیچ واکنشی از خود نشان دهد. اما مرور اخبار و تحولات چند سال گذشته، نشان می دهد که اردوغان دست کم در برابر 10 رهبر و مقام عالی رتبه اروپایی، صدای خود را بلند کرده و حتی با لحن تهدیدآمیز با آنان صحبت کرده است.
بنابراین عمده ترین تفاوت آمریکا و اروپا از دید معاونت روابط خارجی حزب عدالت و توسعه چنین است: آمریکا همان کشوری است که اگر رئیس جمهور آن، ترکیه را تهدید کرد، باید سکوت کرد و تاب آورد. اما اروپا، قاره ای است که باید برای حفظ منافع ترکیه، بر سر رهبران آن داد بزنیم!
روسای جمهور فرانسه، نخست وزیران هلند، سوئد، یونان، قبرس، بلژیک و ایتالیا، صدر اعظم آلمان، از آن دسته مقامات و سیاستمداران اروپایی هستند که اردوغان بارها صدای خود را برای آنها بلند و آشکارا تهدیدشان کرده است.
همچنین تهدید علنی گزارشگران پارلمان اتحادیه اروپا به خاطر نوشتن گزارش های انتقادی علیه ترکیه، طرح اتهام نژادپرستی و طرفیت علیه رئیس کمیسیون و رئیس شورای اتحادیه اروپا و تهدید کل کشورهای اروپایی به گسیل داشتن میلیون ها آواره سوری از ترکیه به سوی کشورهای آنها، تنها بخشی از سخنان خصمانه اردوغان و دیگر مقامات دولت و حزب عدالت و توسعه در سالیان گذشته بوده است. چرا؟ شاید به خاطر این یک دلیل ساده: تجارب مکرر، به اردوغان و تیم او نشان داده که وقتی یک رهبر اروپایی را تهدید می کنند، پاسخ و واکنش خاصی دریافت نمی شود و آنها اصطلاحاً، آرام و خونسرد کار خودشان را می کنند. اما روسای جمهوری آمریکا، روسیه و چین، قدرت هایی نیستند که بشود به سادگی صدای خود را در مقابل آنها بالا ببرند!
حالا سوال اینجاست: ما به ازای تهدید مداوم مقامات اروپایی از سوی اردوغان چه بوده است؟ آیا با این داد و فریادها، آنان در مواضع و تصمیمات خود در مورد ترکیه کوتاه آمده اند؟ پاسخ منفی است. ما به ازای رویکردهای تهاجمی و خصمانه اردوغان و حزب عدالت و توسعه در برابر اروپا و سیاستمداران اروپایی، چیزی نبوده مگر فراری دادن موسسات و اشخاص حقیقی سرمایه گذار در ترکیه، مسدود شدن مسیر تکمیل روند عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا و ناتوانی ترکیه در استفاده از ظرفیت میانجی گری اروپایی ها برای حل مشکلات آنکارا – واشنگتن و آنکارا – آتن.
اگر بخواهیم از مواضع اردوغان و حزب عدالت و توسعه در مورد اروپا و آمریکا، از منظر تحلیل شخصیتی بنگریم، به این واقعیت پی می بریم که رهبر حزب حاکم ترکیه، همواره با وجود طرح ظاهری شعارها و سخنان ضدآمریکایی، در باطن و در واقعیت، آمریکا را به عنوان قدرتی می شناسد که نباید روی حرف او حرف زد! اردوغان دریافته که داد زدن در برابر مقامات اروپایی و تهدید مداوم آنان، هزینه چندانی ندارد و می تواند در داخل نیز، تصویری از او ارائه دهد که یادآور یک رهبر جسور، شجاع، ملی و مقتدر است.
آکپارتی و جایگزینی شانگهای به جای اتحادیه اروپا
روند اختلافات دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه با کشورهای اروپایی، کار را به جایی رسانده که عملاً مدتهاست شاهد فرا رسیدن زمستان روابط بین ترکیه و اتحادیه هستیم.
رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه تاکنون چندین بار اشاره کرده که خواهان پیوستن به شانگهای است و از معطل ماندن ترکیه بر دروازه های ترکیه، خسته شده است. این در حالی است که از دید تحلیل گران امنیتی پیمان شانگهای، ترکیه به عنوان یک عضو موثر ناتو، از منظر ماهیت سیاسی و امنیتی عملاً نقطه مقابل تمام تدابیر امنیتی و دفاعی شانگهای است و نمی تواند عضو کامل این گروه باشد.
دیوار بی اعتمادی بین ترکیه و اتحادیه اروپا بالا و بالاتر رفته و اصرار و پافشاری مکرر مقامات حزب عدالت و توسعه مبنی بر ضرورت حمایت از گفتمان جدایی طلبانه در جزیره قبرس و به رسمیت شناختن دولت قبرس ترک، باعث شده تا علاوه بر قبرس و یونان، دیگر کشورهای اروپایی نیز آشکارا علیه ترکیه موضع بگیرند.
در بخش بعدی این گزارش، به تفصیل به این اشاره خواهیم کرد که اتاق فکر حزب عدالت و توسعه، با اتخاذ کدام سیاست ها، راه توسعه روابط ترکیه با اتحادیه اروپا را مسدود کرده است.
ادامه دارد...
