به گزارش ذاکرنیوز ، آسمانِ روابط واشنگتن – آنکارا همچنان ابری است و جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، چند روز پیش و در نیویورک، با وجود همه لابی گری ها و درخواست ها، حاضر نشد با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دیدار کند.
همچنان که در روزهای اخیر شاهد بودیم، اردوغان لب به گلایه و انتقاد گشود و مهمترین فراز انتقادات او از آمریکا چنین بود: «به عنوان دو کشور متفق عضو ناتو، نباید روابطمان چنین باشد. من با بوش پسر، اوباما و ترامپ کار کردم و با آنها رابطه خوبی داشتم. اما تاکنون در مورد روسای جمهور آمریکا در چنین وضعیتی قرار نگرفته بودم. نمی توانم بگویم من و بایدن، خوب شروع کرده ایم».
اردوغان پس از نومیدی کامل از دیدار با بایدن، 3 نکته دیگر هم بیان کرد که نشان دهنده نوع نگرش و انتظارات آنکارا نسبت به سیاست های آمریکا است.
او گفت:
1. در مورد خرید دومین محموله اس 400 تمام کارها انجام شده و منصرف نخواهیم شد.
2. حالا که آمریکا از افغانستان خارج شده، باید نیروهایش را از سوریه و عراق نیز خارج کند.
3. آمریکا باید به حمایت از تروریست ها در شمال سوریه پایان دهد.
به عبارتی دیگر، اردوغان در بیانی غیرمستقیم، هم تهدید کرد که به روسیه نزدیک و نزدیک تر خواهد شد و هم از رفتارهای آمریکا در سوریه انتقاد کرد و همکاری تسلیحاتی و آموزشی واشنگتن با نیروهای شبه نظامی اقماری پ.ک.ک را یک بار دیگر به چالش کشید.
پس از بیان گلایه های اردوغان بود که بالاخره خبر رسید دیداری بین او و بایدن جور شده و قرار است رئیس جمهور آمریکا در حاشیه نشست گروه 20 و در رم پایتخت ایتالیا، با اردوغان گفتگو کند.
خبر برنامه ریزی برای دیدار بایدن و اردوغان در رُم، دیروز درست در شرایطی منتشر شد که رئیس جمهور ترکیه خود را برای سفر به روسیه مهیا می کرد و قرار است امروز در ساحل دریای سیاه و در شهر سوچی، با ولادیمیر پوتین، پشت میز گفتگو بنشیند و پیش از هر چیز در مورد وضعیت ادلب و آینده سوریه صحبت کنند.
همزمان با انتشار خبر برنامه ریزی دیدار اردوغان و بایدن، مجلس نمایندگان آمریکا، در مورد انجمن های ملی گرایان ترک در چند ایالت آمریکا، تصمیمات سفت و سختی گرفت و آنها را تهدید قلمداد کرد.
دولت باغچلی رهبر حزب راست افراطی حرکت ملی و شریک اردوغان در ائتلاف جمهور، به اقدام این مجلس واکنش تند نشان داده و اعلام کرد:«ترکیه پنجاه و یکمین ایالت ایالات متحده نیست، مستعمره نیست. نباید با ترکیه چنین رفتار کنید و رفاقت با تروریست ها را بر همراهی با ترکیه ترجیح دهید. ظاهراً بیماری ترکیه ستیزی تیم جو بایدن علاج ناپذیر است».
باغچلی در شرایطی تیم بایدن را به چالش کشیده که گروهی از نمایندگان جمهوری خواه نیز از برخورد با انجمن های ملی گرای ترک و تحریم تسلیحاتی ترکیه، استقبال کرده اند.
چرا آمریکا با ترکیه به این شکل رفتار می کند؟
برخی از تحلیلگران سیاسی ترکیه معتقدند که جو بایدن از همان دوران سناتوری خود و در دهه هشتاد قرن بیستم، همواره تمایل به ترکیه ستیزی داشته و در برابر آنکارا رفتار و نگرش تهاجمی داشته است. اما تحلیل گران دیگر بر این باورند که رفتار سینوسی و چرخشی آمریکا، مختص یک فرد نیست و این فقط جو بایدن نبوده که با ترکیه، بد تا کرده است.
اگر چه جو بایدن در نخستین ماه های مسئولیت خود در مقام ریاست جمهوری آمریکا، ادعای تاریخی کشتار ارامنه را به رسمیت شناخته و ترکیه را در موقعیت بدی قرار داد، اما واقعیت این است که اسلاف دیگر نیز، چنان که اردوغان انتظار دراد، ترکیه را تحویل نگرفته اند.
در حقیقت مواضع آمریکا در مورد ترکیه، حتی ارتباط مستقیمی با وابستگی شخص رئیس جمهور آمریکا با یکی از دو حزب دموکرات و جمهوری خواه ندارد. کما این که از روزی که حزب عدالت و توسعه به قدرت رسیده، در رفتارهای 4 رئیس جمهور آمریکا به وضوح نقاطی را می توان دید که حاکی از اشتراک نظر آمریکایی های دموکرات و جمهوری خواه در مورد ترکیه بوده است.
حزب عدالت و توسعه در تاریخ 20 ساله خود، با این روسای جمهور در ارتباط بوده است:
جورج بوش پسر جمهوری خواه.
باراک اوباما دموکرات.
دونالد ترامپ جمهوری خواه.
جو بایدن دموکرات.
جورج بوش پسر و باراک اوباما، هر دو، روسای جمهوری بودند که به ترکیه سفر کرده و با عبدالله گل و رجب طیب اردوغان، روابط خوبی داشته اند. اما در مورد مسائل سیاسی منطقه و به ویژه مسائلی همچون تحولات عراق و سوریه، هیچگاه به خواسته های آنکارا اعتنایی نکردند و اهداف خود را به همان شکلی پیش بردند که خودشان دلشان می خواست.
از این گذشته در دوران مسئولیت اوباما و در حالی که کودتای نافرجام شاگردان گولن، پایه های قدرت اردوغان را به لرزه درآورد، اوباما موضع گیری خاصی نکرد و بعدها نیز مانعی بر سر راه فعالیت مداس و مراکز فرهنگی گولن در خاک آمریکا قرار نداد و در همان حال، از نهادهای اقماری پ.ک.ک در سوریه حمایت کرد.
اما دونالد ترامپ که اتفاقاً خود او روابط شخصی نزدیکی با اردوغان داشت و دامادش کوشنر نیز با آلبایراک داماد اردوغان در ارتباط بود، به تندی و به شکل توهین آمیزی با اردوغان رفتار کرد و علاوه بر ارسال یک نامه بی ادبانه و توهین آمیز، آشکارا او را به اعمال سنگین ترین تحریم های اقتصادی تهدید کرد.
تحلیل اجمالی این تابلو نشان می دهد که آمریکا در روابط خود با ترکیه، هیچگاه توجه خاصی به مفاهیمی همچون تکریم، آبروداری، همراهی ویژه و رفاقت استراتژیک نداشته و با نگاه از بالا به پایین، ترکیه را در شرایط سخت قرار داده است.
جدال بر سر ماهیت نقش سنتی ترکیه
از منظر فکری سران حزب عدالت و توسعه و تئوری پردازان اتاق فکر این حزب، آمریکا استقلال ترکیه را بر نمی تابد. به این معنی که، دولت های کمالیست، چپ، لیبرال و میلیتاریست ترکیه، همواره زیر سلطه سیاسی و فکری آمریکا بوده و در منطقه، همچون قدرتی عمل کرده که بدون هرگونه تفسیر و پردازش، از تصمیم آمریکا حمایت و آن را اجرا کرده اند.
اما در دوران اقتدار حزب عدالت و توسعه این معادله به هم ریخته و حالا ترکیه سیاست های مستقلی دارد که باب طبع آمریکا نیست. البته این نظر خود سران آکپارتی است و بنابراین رگه هایی از اغراق نیز در آن مشاهده می شود. چرا که همین حالا هم با وجود افزایش تنش در روابط آنکارا – واشنگتن، اردوغان هیچگاه به آن تندی و حدتی که در برابر سران اتحادیه اروپا موضع گیری می کند، در مقابل آمریکا گارد بسته نمی گیرد.
اما واقعیت این است که بخشی از این موضوع صحت دارد و آمریکا حاضر نیست نقشی را که به طور سنتی و تاریخی برای ترکیه در نظر گرفته، تغییر دهد. این نقش، همانا دفاع از اهداف و خواسته های آمریکا و ناتو در منطقه و عمل کردن به مثابه سدی در برابر قدرت روسیه است.
این در حالی است که دولت اردوغان، ترکیه را در مقامی فراتر و موقعیتی متفاوت می بیند و انتظار دارد که آمریکا در تصمیمات و اقدامات خود در منطقه، نه تنها منافع آنکارا را در نظر داشته باشد، بلکه با سران ترکیه مشورت و رایزنی کرده و در مواقع لازم، حمایت کند.
آیا این انتظار، با رفتار آمریکا همخوانی دارد؟ خیر. نه تنها چنین انتظاراتی بی جواب مانده، بلکه در کمال تعجب و شگفتی مقامات آنکارا، آمریکایی ها ترکیه را به خاطر خرید موشک روسی اس 400 تحریم کرده اند، ترکیه را از لیست تولیدکنندگان قطعات و خریداران جنگنده پیشرفته اف 35 بیرون نهاده اند و در ماجرای نگرش کشورهای اروپایی و رژیم صهیونیستی نسبت به قبرس و شرق مدیترانه، با تمام خواسته های ترکیه، مخالفت کرده اند.
زمانی می توانیم اهمیت افزایش تنش و اختلاف بین ترکیه و آمریکا را به درستی دریابیم که به خاطر بیاوریم، در استراتژی کلان جو بایدن و تیم او، مقابله با افزایش روزافزون قدرت روسیه و چین، اولویت حیاتی واشنگتن است و درست در چنین شرایطی، ترکیه تمام توان خود را به کار گرفته تا هم به روسیه و هم به چین، نزدیک و نزدیک تر شود.
ترکیه به دنبال آن است که هم از مواهب عضویت در ناتو و رفاقت و همراهی با آمریکا و اروپا بهره بگیرد و هم با روسیه و چین، روابط نزدیک و خاصی داشته باشد. اما آیا بر روی ارض واقع و بر اساس اصول رئالیستی سیاست، چنین چیزی ممکن و میسر است؟
در پاسخ باید گفت، مدیریت و هدایت اهداف و آمالی با این میزان از تناقض و اختلاف بسیار دشوار است و بر اساس تابلوی کنونی، می توان از حالا چنین پیش بینی کرد که در دیدار بین اردوغان و بایدن در پایتخت ایتالیا نیز اتفاق خاصی روی نخواهد داد و انتظار برای تغییر و تحول مثبت و فزاینده در روابط آنکارا – واشنگتن، خوشبینانه است.
