به گزارش ذاکرنیوز، اسرا درویشی؛ تبریز یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران است که قدمتش به دوران اشکانیان و ساسانیان باز می‌گردد به همین دلیل تعداد زیادی بنای تاریخی در دل این شهر کهن جای گرفته است. موزه‌ها و مساجد تبریز از مهمترین بناهای تاریخی با معماری‌های خاص ایرانی و اسلامی هستند؛ اما از اینها که بگذریم به بخش دیگری از جاذبه‌های دیدنی تبریز می رسیم که خانه‌های تاریخی این شهر هستند.
قدم زدن در یک خانه قدیمی که در طول تاریخ محل زندگی افرادی مختلفی بوده است، حال و هوای خاص و عجیبی دارد. لذت قدم زدن در خانه‌هایی که سالیان پیش میزبان صاحبان اصلی‌اش بوده و فکر کردن به روزگاری که در زیر سقف این خانه‌ها گذشته برای همه لذت‌بخش است.
خانه‌های تاریخی، آرامش خاصی دارند و هر سمتی از خانه را که نگاه می‌کنی یادآور روزگار ساده و بی‌آلایش گذشته است، سادگی که دیگر در زندگی ماشینی و شلوغ امروز اثری از آنها باقی نمانده است.
وجود ۸۰۰ خانه تاریخی و قدیمی در شهر تبریز، به نوعی این شهر را به‌عنوان پایتخت و ویترین خانه‌های تاریخی در ایران تبدیل کرده است، به طوری که از کیلومترها دور نظر هر بیننده را به خود جلب می‌کند، تا اینکه در کنار این خانه‌ها با اندرونی و بیرونی، شیشه‌های رنگی، سقف‌های گچ‌بری، حوضخانه و سرداب آن؛ عکس یادگاری گرفت.
خانه مشروطه
خانه مشروطه که در خیابان تربیت تبریز قرار دارد و فاصله چندانی با بازار قدیمی این شهر ندارد، این خانه حدود ۱۵۰ سال قدمت دارد اولین مالک آن حاج مهدی کوزه‌کنانی معروف به ابوالمله است.
به دنبال به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه و به دلیل ترور و سو قصدی که به جانش شده بود، حاج مهدی کوزه‌کنانی نیز برای حمایت از مشروطه خواهان خانه خود را در اختیارشان قرار می‌دهد؛ بنابراین این خانه محل تجمع افراد بنامی چون ستارخان، باقرخان، ثقه‌الاسلام تبریزی، حاجی میرزا آقافرشی و البته خود حاج مهدی کوزه‌کنانی برای مشورت و اتخاذ تصمیم‌های مهمی بود که باعث شد این خانه به یکی از فعال‌ترین مراکز مشروطه خواهان تبدیل شود.
از این رو این خان محلی برای تشکیل جلسات و چاپ و انتشار اعلامیه‌های ضد حکومتی در زمان مشروطه بود درنتیجه این خانه به خانه مشروطه معروف شد. سرانجام این خانه در سال ۱۳۷۵ وام دار آثار و اسناد ارزشمندی شد که از آن دوران به یادگار مانده است و تبدیل به موزه شد تا مردم با تاریخ، فرهنگ، معماری و اتفاقات آن زمان بهتر آشنا شوند. جالب است بدانید این خانه بعد از اتمام جنگ دوم جهانی واشغال شدن این شهر توسط شوروی، محلی برای گردهم آمدن سران فرقه دموکرات در آذربایجان شد.
این خانه در زمینی به اندازه ۱۳۰۰ متر مربع به دست حاج ولی معمار ساخته شد در دو طبقه ساخته شد. که همانند دیگرخانه‌های تاریخی تبریز مانند خانه بهنام قدکی ودارای بخش‌های اندرونی وبیرونی است. در طبقه اول ۶ اتاق و در طبقه دوم ۶ اتاق به همراه تالار بزرگ (طنبی) قرار گرفته.
به محض ورود به خانه مشروطه ساختمانی با ستون‌های زیبا و پنجره‌های ارسی شکل که با طرافت خاصی با شیشه‌های رنگی مزین شده‌اند نگاهتان را جذب می‌کند. در طبقه دوم در دو سمت خانه ایوان‌هایی دیده می‌شود که ستون‌های بلندی آن را از طبقه اول استوار نگه داشته. همچنین باغجه‌های گل کاری شده با حوض نیلگون در وسط حیاط زیبایی این خانه را دوچندان می‌کند. قبل از ورود به اخل ساختمان دو مجسمه و دو توپ جنگی به چشم می‌کند که تداعی کننده جنگ در زمان مشروطه است.
داخل خانه نیز با وجود نورگیرها و تزئینات گچ‌بری زیبا ویژگی‌های خاص معمای در آن دوره را بازگو می‌کند. نورگیر در قسمت سرسرای این خانه بر روی ستون‌های بلند مزین به نقش و نگار گچی در وسط خانه ایستاده است تا با هدایت نور به داخل خانه جلوه زیباتری به آن ببخشد.
اما زیباترین بخش این خانه را می‌توان اتاق مشرف به حیاط و شاه نشین طبقه دوم دانست. اتاقی که دارای پنجره‌هایی با شیشه‌های رنگین، سقفی چوبی با تزئینات چوبی به صورت برجسته است، همچنین درهای آن نیز از هنر دست معماران زمان خود بی‌بهره نمانده‌اند. ساختمانی که از پنجره طبقه دوم در طرف دیگر حیاط به چشم می‌خورد ساختمان کلاه فرنگی است که آن هم دارای تزیناتی همانند ساختما اصلی خانه است.
خانه بهنام
خانه بهنام یا خانه گنجه‌ای خانه‌ای است که قدمتش همزمان با زوال حکومت زندیه بود اما در زمان حکومت قاجار به دوران اوج شکوه خود رسید.
اگرچه ساخت این بنا به اواخر حکومت زندیان باز می‌گردد اما در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار این خانه مورد بازسازی قرار گرفت و بسیاری از تزئینات گچی و نقاشی‌هایی که امروزه وجود دارند در این دوران به خانه اضافه شد.
از نوع معماری و تزئیات این خانه می‌توان فهمید برای سکونت یکی از بزرگان و افراد مهم آن دوره طراحی و ساخته شده است؛ در بدو ورود به خانه همانند خانه‌های ایرانی قدیم ابتدا وارد هشتی می‌شویم جایی که در گذشته برای انتظار مهمان هنگام اطلاع دادن به صاحب‌خانه تعبیه شده بود معماری هشتی خانه‌ها به گونه‌ای بود که کمترین دید از داخل حیاط خانه را به مهمان می‌داد. بعد از عبور از هشتی به حیاط بیرونی وارد می‌شویم. و با حوضی زیبا مواجه می‌شویم که تصویر طنبی (تالار بزرگی که اطرافش اتاق‌های دیگر قرار گرفته) در آن منعکس می‌شود و گویی زیبایی فضا را دو چندان می‌کند.
این طنب در ضلع شمالی حیاط قرار دارد. این تالار دارای ایوانی زیباست که شامل طاق‌های پی در پی و ستون‌های بلندی است که ارتفاع آن به ارتفاع بلندی تالار می‌رسد. تمام این ستون‌ها و قسمت بالایی این طاق‌ها با نقش و نگارهای زیبایی تزئین شده‌اند اگر به داخل تالار بروید به زیبایی این خانه بیشتر پی می‌برید زیرا از سقف گرفته تا دیوارهایش نقاشی و طرح‌های زیبایی نقش بسته است همچنین تمام قسمت‌های این تالار مانند طاقچه‌ها و شومینه نیز مزین به تزئینات هنرمندانه‌ای است.
این تالار دارای هفت پنجره است، از این رو به آن تالار هفت دری نیز می‌گویند. پنجره‌های این تالار نیز به صورت چشم نواز و با ظرافت خاصی با شیشه‌های رنگی تزئین شده تا رقصی از نورهای رنگی را برای ساکنین داخل تالار ایجاد کند.
اتاق‌هایی که در اطراف این تالار قرار گرفته‌اند به اصطلاح به گوشواره معروف هستند که آنها هم از تزئینات هنرمندانه معماران این خانه بی‌نسیب نمانده‌اند. در این خانه پر رمز و راز همچنان باستان شناسان مشغول به کشفیات تازه هستند و اخیراً نیز به دیوارنقاشی‌های تاریخی و زیبایی در جریان مرمت و بازسازی ساختمان دست یافته‌اند.
خانه بهنام گنجه‌ای یا گنجه‌ای همانند خانه‌های قدیمی ایرانی دارای قسمت‌های مختلفی است، در این خانه دو ساختمان دیده می‌شود یکی از آنها ساختمان ییلاقی است که به عنوان ساختمان اصلی یاد می‌شود و ساختمان دیگر با نام قشلاقی شناخته می‌شود. از آنجایی که معماری این خانه ایرانی قدیم است؛ بنابراین وجود قسمت‌هایی با نام اندرونی و بیرونی دور از انتظار نیست.
در خانه‌های ایرانی قسمتی به عنوان اندرونی در نظر گرفته می‌شد که محلی برای سکونت زنان، فرزندان و خدمتگذاران بود. نکته مهم در ساخت این قسمت این است که به گونه‌ای طراحی می‌شد که به هنگام ورود مهمان و افراد غربیه کمتر در معرض دید باشد. در این خانه حیاط اندرونی وسعت بیشتری نسبت به حیاط بیرونی دارد.
در زیر این تالار، حوضخانه قرار گرفته است که دارای سقف‌های گنبدی شکل و طاقچه‌های آجرکاری شده متعددی است و حوضی زیبا که در وسط آن تعبیه شده تا برای اقامت در تابستان مناسب باشد. اکنون اگر به ضلع جنوبی حیاط بیرونی نگاه کنیم تراس زیبایی را می‌بینیم که همانند قسمت‌های دیگر خانه مزین به هنر دست استادکاران و معماران به نام در زمان خود است. این تراس به تراس تابستانه معروف است چراکه خانه گنجه‌ای به گونه‌ای ساخته شده که این ایوان پشت به آفتاب باشد تا از گرمای آفتاب در امان باشد و محیط خنکی را برای ساکنین خانه فراهم کند.
در پشت طنب بزرگ که شمالی ترین بخش خانه می‌شود حیاطی قرار گرفته که دورتادور آن اتاق‌هایی تعبیه شده که به بخش اندرونی خانه اختصاص یافته و به حیاط مشرف هستند. که بعضی از این اتاق‌ها دارای کاربری اتاق تابستانه و مطبخ بوده است. امروزه در این خانه زیبا ساختمان اداری به چشم می‌خورد که تابلو آن حاکی از آن است این خانه متعلق به دانشگاه هنر اسلامی تبریز است و بازسازی این بنا تحت نظر این دانشگاه انجام می‌شود.
خانه شربت‌اوغلی
قدمت خانه شربت اوغلی تبریز به زمان قاجار برمی‌گردد و حدود ۱۵۰۰ متر مربع زیر بنا دارد، این خانه یکبار در زمان پهلوی بازسازی و مرمت شد و قسمت‌هایی از آن تغییر یافت. در چند سال اخیر هم بعد از اینکه این خانه در فهرست آثار ملی ثبت شد، توسط سازمان میراث فرهنگی مورد بازسازی قرار گرفت. برخی از افراد این بنا را خانه ایران شناسی می‌دانند.
خانه شربت اوغلی یک ساختمان دو طبقه با یک زیرزمین است که دو حیاط بسیار بزرگ دارد، یکی از حیاط‌ها در شمال و یکی در جنوب قرار دارد و در حیاط شمالی با سردر هشتی شکل زیبایی تزئین شده است. طبقه اول این خانه تعدادی اتاق با ورودی‌های تودرتو دارد و یک سرسرا در مرکز خانه قرار گرفته است، در حیاط این بنا یک ساختمان دو طبقه دیگر وجود دارد که در زمان پهلوی ساخته شده است.
قسمت‌هایی از این خانه به سبک معماری روسی ساخته شده و ترکیب آن با سبک سنتی بنای بسیار جالبی خلق کرده است، ساختمان دارای نمای آجری بوده که پنجره‌های چوبی بزرگ و گچ بری های ماهرانه زینت بخش آن هستند. حیاط این بنا پر از درختان کهنسال است و در فصل پاییز منظره‌ی برگ‌های زرد و نارنجی چشم هر کسی را به خود خیره می‌کند.
خانه حریری تبریز
خانه حریری یا موزه مطبوعات تبریز در پیاده راه سنگ فرش شده خیابان تربیت است که در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده و پس از سال‌ها مرمت و بازسازی در سال‌های اخیر به بهره‌برداری رسیده است. این خانه تاریخی متعلق به یکی از خاندان‌های قدیمی تبریز است که اعضای آن از تاجران خوشنام تبریز بوده و حاجی محمد آقا حریری از اعضای این خاندان از سرشناسان و خوشنامان انقلاب مشروطه در آذربایجان و نیز نهضت شیخ محمد خیابانی محسوب می‌شود. تنوع نقاشی‌های دیواری خانه‌ی حریری که پیرو سبک نگارگری دوره‌ی قاجاری است، این خانه را به زیباترین خانه‌ی تاریخی آذربایجان‌شرقی تبدیل کرده است. این خانه شامل دو بخش بیرونی و اندرونی است که ساختمان بیرونی آن دو طبقه دارد و شامل دو حیاط بیرونی و اندرونی و دو بلوک خانه است که هر دو رو به قبله ساخته شدند. طنبی ساختمان بیرونی خانه حریری تبریز (موزه مطبوعات) جلوه‌گاه هنر اصیل ایرانی و دارای نقاشی‌های بسیار زیبا و اصیل است که الهام گرفته از موضوعات اساطیری قدیم از جمله داستان یوسف و زلیخا از قرآن مجید و دیگر تواریخ و داستان‌هاست و سقفی سراپا نمونه قدرتمند و شگفت انگیزی از مینیاتور ایرانی را در خود جای داده است. بخش اندرونی موزه مطبوعات تبریز نیز ضمن ارتباط به ساختمان بیرونی از طریق کوچه مدرسه پرورش نیز به خیابان تربیت راه دارد. در داخل ساختمان این بنا تعداد زیاد نقاشی‌های دیواری، تنوع طرح، نقش و رنگ و موضوعات جالب توجه عصر قاجار توجه هر بیننده‌ای را غرق در خود می‌کند. همچنین وجود سبک نگارگری دوره قاجار تبریز، خانه حریری را در میان خانه‌های تاریخی تبریز و حتی کشور دارای جایگاه ویژه کرده است.
خانه پروین اعتصامی
خانه پروین اعتصامی تبریز با معماری زیبایش، گردشگران را با دنیایی از ظرافت‌ها و جذابیت‌ها آشنا می‌کند که شاید نمونه‌اش را در هیچ جای این مرز و بوم نتوان یافت.
این خانه تاریخی که در سال ۱۳۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی کشور ثبت شده است، امروزه به یکی از مقصدهای گردشگری جذاب دیار آذربایجان تبدیل شده است.
در این بازدید وقتی شما به سمت کوچه پروین اعتصامی خیابان عباسی بروید، تابلوی بزرگی از دور، گویی شما را به نظاره نشسته است. تابلویی که رویش نوشته شده است خانه پروین اعتصامی (۱۲۸۵-۱۳۲۰). اینجا مکانی است که پروین، زمان کودکی خود را در آنجا سپری کرده و قدمتش به اوایل دوره پهلوی اول باز می‌گردد.
این خانه زیبا و مجلل دو طبقه دارد که در محله ششگلان تبریز قرار دارد و حیاط بزرگ و باغچه‌های با صفایش، روزگاری، روزگاران پروین ادب ایران بود. این خانه دارای حیاطی وسیع و دلنواز در مساحتی به وسعت ۹۰۰ متر است که شاید همین فضای دلگشا و رمانتیک باشد که طبع شعر و ذوق هنری اختر چرخ ادب (پروین اعتصامی) را به سر ذوق آورده است. ساختمان خانه پروین اعتصامی شهر تبریز، معماری آجری مانند دارد و مجسمه‌ای از پروین، در ابتدای پله‌ها، مخاطبان را به انتظار می‌کشد. گویی که در این میان شاعر به میهمانانش می‌گوید که داخل شوید تا با هم از پله‌ها بالا رفته و به داخل ساختمان برویم.
در طبقه نخست خانه، دو اتاق و یک سالن با دو وردی شرقی و غربی، منظر خلوت و دلنشینی را تشکیل می‌دهد که بر روی دیوارهای آن، اشعار و تصاویر از اختر چرخ ادب مشاهده می‌کنیم که نمونه اش را در قطعه شعری که به دست خط پروین برای سنگ مزارش انتخاب شده است را می‌توانید مشاهده کنید. در طبقه بالا این خانه نیز سه اتاق که یکی از آنها به آب انبار قدیمی راه دارد مشاهده می‌شود و یک تنور پخت نان که اتفاقاً در جریان مرمت خانه در چند سال اخیر از دل خاک بیرون آمده است توجه همگان را به سوی خود جلب می‌کند.
این خانه نیز به مانند بسیاری از خانه‌های قدیمی تبریز دارای زیر زمین بوده که در واقع برای شب نشینی‌های تابستانی از آن استفاده می‌شد و معمولاً هم از حوضی بزرگ هشت ضلعی، آبی در آنجا جریان داشته تا هوای محیط را مطبوع نماید. در حال حاضر خانه یک هزار و سیصد متری پروین اعتصامی، چند سالی است که محل عرضه و فروش آثار صنایع دستی و ادبی استان آذربایجان شرقی است و مخاطبان زیادی را به خود تجربه کرده است.
آنچه که اکنون توجه بسیاری از گردشگران تور تبریز را در بازدید از خانه پروین اعتصامی به خود جلب می‌کند، آجر کاری زیبا و شیک و ساده بنا است که امروزه در خانه‌های مدرن عصر مدرن، جایگاهی ندارند. پنجره‌های چوبی این خانه قدیمی تبریز، یادآور ارسی ها و پنجره‌های چوبی در خانه‌های قدیمی و تاریخی محله مقصودیه تبریز است که بازدید از ان را نیز به مخاطبان این خانه توصیه می‌کنیم. اگر این روزها راهی سفر به شهر اولین‌ها شدید، پیشنهاد می‌کنیم برای اقامت خود از هتل‌های پیشنهادی علاءالدین تراول همچون هتل گسترش تبریز و هتل بین المللی شهریار برای اقامت خود بهره‌مند گردید تا بهترین‌ها از آن شما شود.
خانه شهریار
خانه موزه استاد شهریار در محله مقصودیه که یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تبریز است، قرار دارد. محله مقصودیه در خیابان ارتش جنوبی واقع شده است. خانه فعلی سومین منزلگاه استاد شهریار بود که در سال ۱۳۴۷ آن را خریداری کرده بود. وی بیست سال آخر زندگی اش را در این خانه سپری کرد و اشعار بسیاری را در این خانه سرود.
خانه استاد شهریار در سال‌های دهه ۱۳۳۰ ساخته شده بود و قدمت آن به دوره پهلوی دوم می‌رسد. زیربنای این خانه ۲۵۰ متر مربع و مساحتش ۲۴۱ متر است. این خانه در دوطبقه ساخته شده و دارای زیرزمین است. در سال ۱۳۶۷ پس از درگذشت استاد شهریار شهرداری تبریز خانه استاد شهریار را خریداری کرد و هم اکنون نیز اداره خانه را به عهده دارد. در سال ۱۳۸۶ خانه استاد شهریار به عنوان یکی از آثار ملی ثبت شد. خانواده استاد با همکاری و اهدای اشیا و وسایل استاد این خانه را به موزه استاد شهریار تبدیل کردند و از آن زمان تا به امروز این خانه به روی بازدیدکنندگان باز است. موزه خانه استاد شهریار در سال ۱۳۷۰ افتتاح گردید و در فراخوانی از مردم دعوت شد تا هر سند و مدرکی از استاد شهریار دارند، در اختیار موزه قرار دهند.
خانه استاد شهریار در ورودی درب بیرونی دارای حیاط کوچکی است که یک حوض، درختان و باغچه‌های گل و مجسمه استاد شهریار در آن قرار دارند. خانه دارای دو طبقه و یک زیرزمین است. در خانه استاد شهریار چهار اتاق وجود دارد که آثار استاد در آنها به نمایش گذاشته شده‌اند. از طریق چند پله به اتاق بالایی راهی وجود دارد که در اولین اتاق آن مبلمان، وسایل دکوری قدیمی، دکور دیواری و عکس‌های استا وجود دارند و ورود به آنها ممنوع است. اتاق دیگر آشپزخانه استاد است که یخچال و لوازم آشپزخانه استاد در آن وجود دارند و ورود به این اتاق آزاد است. در اتاق سوم دورتادور دیوارها عکس‌ها، یابودها و عکس‌های استاد نصب شده‌اند. آخرین اتاق مربوط به اتاق پذیرایی استاد است و لوازم منزل و پذیرایی و بستر و لباس‌های استاد وجود دارند. ورود به این اتاق نیز ممنوع است و بازدیدکنندگان از جلوی در آن را تماشا می‌کنند.
زیرزمین خانه استاد شهریار دیوارها و سقف آجری و سه اتاق دارد. در یکی از این اتاق‌ها عکس‌های استاد با بزرگان وجود دارند. اتاق دیگر به شکل استراحتگاهی است که برای مهمانانی که می. آیند در نظر گرفته شده است. حوضی شش ضلعی با چند تخت در این اتاق برای استراحت مهمانان وجود دارند. یک اتاق هم به عنوان بخش سمعی- بصری در نظر گرفته شده است.
بیش از ۵۰۰ قطعه باارزش از اشیا و وسایل استاد شهریار شامل دستخط، یادبودها، کتاب، هدیه‌های داخلی و خارجی، لوازم زندگی استاد، عکس‌ها، اسناد قدیمی، وسیله‌های شخصی استاد مانند لباس‌ها، لوازم التحریر، بستر استراحت، رختخواب، اتاق پذیرایی منزل استاد، لوح‌های تقدیر، تندیس‌های وی و … در خانه استاد شهریار به نمایش گذاشته شده‌اند. همچنین، آثار خط نستعلیق و سه تار معروف استاد نیز در این خانه موزه به نمایش گذاشته شده است.
خانه ختایی
ختایی‌ها خانواده‌ای ثروتمند و جزو بازرگانان تبریز بودند که طی انقلاب مشروطه با توجه به نفوذ بالایی که داشتند موقعیت خود را حفظ کردند. اما عاقبت در خانه خود در روز اول محرم قتل عام شدند.
در خیابان ارتش جنوبی در کوچه‌های تودرتو در محله صدر، می.توان خانه باشکوهی دید که نماد مقاومت است. این خانه با ۷۰۰ متر وسعت در بن بست ختایی واقع شده است. درب کوچک چوبی خانه نمایی از قدیمی بودن را به تصویر می‌کشد. هنگام ورود به حیاط، حوض آب کوچک خودنمایی می‌کند. بنای ساختمان از آجرهای چهارگوشه با رنگ شتری ساخته شده که اصالت و قدمت این ساختمان که در سال ۱۳۸۲ به ثبت ملی آثار میراث فرهنگی رسیده نشان می‌دهد.
با گذر از حیاط خانه به فضای داخل خانه می‌رسید. خانه دو طبقه با سبک معماری قجری، وجود تالارهای بزرگ برای پذیرایی و نشیمن کوچک در میان خانه، صمیمیت و احترام میزبان را نشان می‌دهد. راه پله‌ای که فاصله بین نشیمن به طبقه دوم است، با تالار طاق‌ها و گچ بری‌های قرینه دیده می‌شود.
وجود ستون‌های بلند و انعکاس آنها در حوض آب، چهره مقاومتی را از تاریخ این خانه نشان می‌دهد. پنجره‌های ارسی با نمای قاجاری، صحنه زیبا و چشم نوازی را به بیننده نمایش می‌دهد. نکته جالب وجود زیرزمین خانه است که دارای چندین اتاق شامل آب انبار، انباری، تنور خانه و دهلیز کوچکی است. در داخل دهلیز حوض آبی وجود دارد که نشیمن بانوان خانه محسوب شده است.
قدمت خانه ختایی در تبریز به دوره صفویه تا اواخر قاجاریه می‌رسد. بعد از کشتار اهالی خانه، نام و نشان ختایی. ها محو شد. اما به دلیل علاقه مردم تبریز به تاریخ این شهر، خانه ختایی دوباره شناسایی و توسط خانواده ایشان خریداری شد. این خانه با کمک میراث فرهنگی استان با رعایت و حفظ اصول معماری قجری بازسازی و مرمت شده است. خانه ختایی در سال ۱۳۸۹ توسط شهرداری خریداری و به سازمان فرهنگی هنری شهر تبریز تحویل داده شد و به خانه هنرمندان تبریز مبدل گشت.
خانه امیرنظام گروسی
یک خانه باصفا و در عین حال قدیمی است که در بافت تاریخی شهر تبریز و در محله ششگلان این شهر قرار گرفته است. این خانه در گذشته محل سکونت افراد مهمی بوده است و تصمیمات بسیار مهمی در آن گرفته شده است؛ اما اکنون به یکی از خاص‌ترین جاذبه‌های گردشگری تبریز تبدیل شده است و داستان‌های زیادی از تاریخ این شهر در دوره‌های مختلف را بازگو می‌کند. این مکان در گذشته خانه امیرنظام گروسی نام داشت و اکنون به موزه قاجار تبریز شهرت پیدا کرده است.
موزه قاجار در دوران قاجاریه و در زمانی که ناصرالدین شاه بر ایران حکمرانی می‌کرد، در زمینی به مساحت ۳۰۰۰ متر مربع ساخته شده است. این خانه توسط امیرنظام گروسی ساخته شده است. تا زمانی که امیرنظام زنده بود، خودش در این خانه سکونت داشت و پس از مرگش نیز وارثانش این مکان را برای سکونت انتخاب کردند.
تا پیش از سال ۱۳۷۰، امکان بازدید از این خانه تاریخی برای مردم امکان‌پذیر نبود؛ تا اینکه در این سال، میراث فرهنگی این بنا را خریداری کرد. پس از خریداری خانه امیرنظام گروسی توسط میراث فرهنگی و بازسازی بنا در سال ۱۳۸۰، سرانجام امکان بازدید برای عموم مردم فراهم شد.
امیرنظام گروسی یکی از مهمترین اشخاص در زمان سلطنت ناصرالدین شاه بوده است و جزو معدود دولت‌مردانی بوده که به فکر مشکلات مردم بوده است. این مرد از ابتدا رفع مشکلات مردم و کمک به قشر ضعیف جامعه را سرلوحه کار خود قرار داد و همین موضوع باعث شد که محبوبیت بالایی در بین مردمان آن زمان داشته باشد.
در همین راستا اقدامات بسیار زیادی انجام داده است که از جمله مهمترین آنها باید به نقش اساسی در نهضت تنباکو، آوردن دستگاه ضرب سکه به ایران و برنامه‌ریزی برای عبور در دوران قحطی اشاره کنیم. وجود چنین اشخاصی در زمانی که تمام سیاست‌مداران فاسد و نالایق بودند، کمک بسیار زیادی به وضعیت کشور و قشر ضعیف جامعه می‌کرد. امیرنظام گروسی سرانجام در سال‌های آخر عمرش به شهر کرمان تبعید شد و در سال ۱۳۱۷ جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.
یکی از مهمترین بخش‌ها در بازدید از خانه‌های تاریخی، توجه به معماری آن است. خانه قاجار در زمینی به مساحت ۳۰۰۰ متر مربع قرار گرفته است که از این مقدار، تقریباً ۱۵۰۰ متر آن مربوط به زیربنای سازه است. این خانه از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده است و در قسمت‌های مختلف آن می‌توانید نشانه‌های بارز معماری اصیل ایرانی را مشاهده کنید. سبک معماری که امروزه دیگر در هیچ ساختمانی دیده نمی‌شود.
با وارد شدن به حیات عمارت، احتمالاً اولین چیزی که نظر شما را به خود جلب می‌کند، جوی آبی است که تا ساختمان امتداد پیدا کرده است. در حیات موزه قاجار یک جوی آب زیبا قرار گرفته است که اطراف آن را گل‌های زیبا احاطه کرده‌اند. همچنین باید بدانید که در میانه مسیر به یک حوض مستطیلی فوق‌العاده جذاب متصل می‌شود که زیبایی این محوطه را چندین برابر کرده است.
وجود باغچه‌های خاص که به وسیله گل‌ها و چمن‌ها تزئین شده‌اند نیز از دیگر فاکتورهایی است که زیبایی حیاط خانه قاجار را چندین برابر کرده‌اند. مجسمه امیرنظام گروسی و نیمکت‌های چوبی زیبا را نیز به فاکتورهای زیبایی این مجموعه اضافه کرد.
در انتهای حیاط، عمارت اصلی قرار گرفته است که با طراحی خاص خود جلب توجه می‌کند. در طراحی این عمارت از ۱۶ ستون سفید رنگ استفاده شده است که جذابیت بالایی دارند. استفاده از پنجره‌های زیبا، هنر گچ‌بری، پنجره‌های ارسی با شیشه‌های رنگی و آینه‌کاری در قسمت‌های مختلف عمارت، زیبایی این بنا را چندین برابر کرده است.
چهار پلکان در جلوی این عمارت قرار دارد که با استفاده از آنها می‌توان خود را به طبقه اول این مجموعه رساند. در این طبقه ۹ اتاق کوچک و بزرگ با طراحی و دکوراسیون متفاوت وجود دارد که هر کدام چهره جدیدی از موزه قاجار را به شما نشان می‌دهند. چندین تالار بزرگ نیز در کنار این ۹ اتاق وجود دارد. همه این اتاق‌ها و تالارها، با هنر گچ‌بری و آینه‌کاری زیبایی وصف‌ناپذیری را بدست آورده‌اند.
موزه قاجار بخش‌های متفاوتی دارد و هر بخش تالار مخصوص خود را دارد. به عنوان مثال در تالار موسیقی می‌توانید آلات مجموعه بی‌نظیری از آلات موسیقی را مشاهده کنید و در تالار سکه نیز می‌توانید مجموعه با ارزشی از سکه‌های دوران مختلف را مشاهده کنید. اما جذاب‌ترین تالار این مجموعه، جایی است که می‌توان تصاویر گرفته شده با اولین دوربینی که وارد ایران شده است را مشاهده کرد.
موزه قاجار تنها در طبقه اول این عمارت نیست و زیرزمین این خانه را نیز به خود اختصاص داده است. این قسمت که یکی از زیباترین بخش‌های خانه قاجار است، تالارهایی مانند تالار اسلحه و سنگ را در خود جای داده است. در زیرزمین این مجموعه همچنین می‌توانید مجسمه افراد سرشناس قاجار را مشاهده کنید از جمله برجسته‌ترین آنها باید به امیرکبیر، امیرنظام گروسی، امیرنظام زنگنه و قائم مقام فراهانی اشاره کرد.
