جایگاه بین المللی دانشگاه‌های ایران در سپهر دانش بنیانی

به گزارش ذاکرنیوز، ورود به قرن جدید الزامات خود را می طلبد و از این رو نیاز است هر چه بیشتر به ابزارهای نوین تولید علم و دانش و نسل جدید از علم و فناوری دست یافت.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات خود در ابتدای سال ۱۴۰۱ با تأکید بر این واقعیت که دستیابی به پیشرفت عادلانه در اقتصاد و حل مشکل فقر فقط از مسیر تقویت تولید دانش‌بنیان می‌گذرد، گفتند: تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان باید افزایش یابد.

این موضوع که رهبر انقلاب اسلامی تا به این اندازه بر موضوع شعار سال ۱۴۰۱ بر «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرینی» تاکید دارند، نشان دهنده اهمیت روز افزون ثروث آفرینی از دانش است. همانطور که ایشان تأکید کردند تنها راه رسیدن به رشد اقتصادی، حرکت به سمت اقتصاد دانش‌بنیان است.

رهبر انقلاب، افزودند: منظور از اقتصاد دانش‌بنیان، نگاه علمی و فناورانه به تولید در همه عرصه‌ها است که نتیجه آن، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش بهره‌وری، ارتقای کیفیت محصولات، رقابت‌پذیر شدن تولیدات در بازارهای جهانی و کاهش قیمت تمام‌شده محصولات در داخل خواهد بود. در سال جدید برای پاسخ به نیازهای کشور، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان باید دو برابر شود.

در حال حاضر تعداد ۶ هزار و ۶۰۸ شرکت دانش بنیان تایید شده در کشور وجود دارد که از این میان بیشترین تعداد مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای و کمترین تعداد مربوط به صنایع فرهنگی، خلاق و علوم انسانی و اجتماعی است.

براساس ماده ۴۳ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (مصوب ۱۳۹۳) دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی (دولتی و غیردولتی) مجازند با ایجاد و مشارکت در شرکت های دانش‌بنیان که حداکثر ۴۹ درصد سهام آن متعلق به دانشگاهها، مؤسسات پژوهشی و دیگر واحدهای دولتی و مابقی سهام متعلق به اعضای هیأت‌ علمی و دانشجویان و سایر سهامداران بخش خصوصی است، نتایج تحقیقات اعضای هیأت‌ علمی و دانشجویان خود را تجاری‌سازی کنند.

در سال های اخیر رتبه بندی های جهانی دانشگاه های دنیا را براساس شاخص های متعددی از جمله، آموزش، پژوهش، میزان اعضای هیات علمی و دانشجو و همچنین فناوری و استنادات علمی رتبه بندی کرده اند اما در این میان برخی شاخص ها از جمله اشتغال فارغ التحصیلان، کارآفرینی، میزان درآمد از صنعت، می تواند شاخص های مناسبی برای ارزیابی فعالیت دانشگاه ها در حیطه دانش بنیانی باشد.

در حال حاضر دانشگاهها از شاخص تعیین شده و مشخصی در کشور به منظور ارزیابی بر اساس تعداد شرکت و یا مراکز رشد بهره نمی گیرند و اطلاعات کامل و جامعی از این منظر وجود ندارد که چه تعداد از اعضای هیات علمی دانشگاه ها در شرکت های دانش بنیان عضویت دارند. از این منظر رتبه بندی های رایج، شاخص هایی مانند اشتغال فارغ التحصیلان، کارآفرینی، میزان درآمد پژوهشی از صنعت را درنظر گرفته اند تا جایگاه دانشگاه های ایرانی در سپهر دانش بنیانی مشخص شود.

با توجه به شعار سال به عنوان «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرینی»، بررسی میزان کارآفرین بودن دانشگاه ها و همچنین استخدام فارغ التحصیلان نشان می دهد که تا چه اندازه حرکت دانشگاه ها در مسیر اشتغال آفرینی از علم و دانش صحیح است. به عبارت دیگر رتبه های برتر کارآفرینی نشان می دهد که کیفیت دانشگاه به گونه ای است که فارغ التحصیلان آن توانسته اند از این دانش در امر اشتغال بهره بگیرند.

رتبه بندی EduRank.org و شاخص کارآفرینی

رتبه بندی جهانی EduRank تعداد ۱۴ هزار دانشگاه از ۱۸۳ کشور دنیا را با سه شاخص عملکرد پژوهشی (وزن ۴۵ درصد)، شهرت غیر دانشگاهی (وزن ۴۵ درصد) و نمره فارغ التحصیلان (وزن ۱۰ درصد) رده بندی می کند.

رتبه بندی جهانی EduRank بهترین دانشگاه های جهان که بر اساس عملکرد تحقیقاتی آنها در زمینه کارآفرینی رتبه بندی شده اند را منتشر کرده است. بر این اساس دانشگاه هاروارد از آمریکا در شاخص «کارآفرینی» شماره ۱ در جهان، شماره ۱ در آمریکای شمالی و شماره ۱ در ایالات متحده است. پس از آن دانشگاه ایندیانا - بلومینگتون از آمریکا و دانشگاه جونکوپینگ از سوئد در رده های دوم و سوم هستند.

بهترین دانشگاه ها برای کارآفرینی در آسیا نیز بر اساس ۱۲۱ هزار استناد دریافت شده توسط ۱۳۲ دانشگاه در آسیا نشان می دهد که چهار دانشگاه ایرانی در این میان قرار دارند. بهترین دانشگاه آسیا در این شاخص دانشگاه ملی سنگاپور است که دارای رتبه یک آسیا و رتبه ۲۱ جهانی است.

دانشگاه های ایرانی در جمع بهترین دانشگاه ها برای کارآفرینی در آسیا

رتبه بندی تایمز و شاخص درآمد از صنعت (انتقال دانش) 

اما یکی از مهمترین رتبه بندی های جهان که شاخص درآمد از صنعت (انتقال دانش) را در رده بندی دانشگاه ها درنظر می گیرد، رتبه بندی تایمز (timeshighereducation) است. رتبه‌بندی تایمز در آخرین نسخه خود بیش از ۱۶۰۰ دانشگاه مختلف در ۹۹ کشور و منطقه را مورد ارزیابی قرار داده است.

در رتبه بندی جهانی تایمز دانشگاه آکسفورد مقام اول دنیا را به دست آورده است.

از ایران تعداد ۶۲ دانشگاه در این رتبه بندی حضور دارند که از این تعداد ۵۸ دانشگاه دارای رتبه و ۴ دانشگاه بدون رتبه گزارش سایت خبری تحلیلی ذاکرنیوز به نقل از شده اند. در شاخص درآمد از صنعت (انتقال دانش) می توان وضعیت دانشگاه های ایرانی را در هر یک از شاخه های علمی مشاهده کرد.

۵۸ دانشگاه ایرانی حاضر در رتبه بندی تایمز ۲۰۲۲ بر اساس شاخص درآمد از صنعت (انتقال دانش)

رتبه‌بندی بین‌المللی کیواس و اشتغال دانش بنیان

نظام رتبه‌بندی بین‌المللی کیواس هر ساله رتبه بندی اشتغال فارغ التحصیلان را منتشر می کند. این رتبه بندی نشان می دهد فارغ‌التحصیلان کدام دانشگاه توانسته اند شغل پیدا کنند و برای کسب شغل به دانش آموختگان خود کمک کنند.

روش شناسی رتبه بندی استخدام فارغ‌التحصیلان کیو اس بر اساس ۵ شاخص نظرسنجی کارفرمایان (وزن ۳۰ درصد)، خروجی فارغ‌التحصیلان (وزن ۲۵ درصد)، مشارکت با کارفرمایان نسبت به اعضای هیئت علمی (وزن ۲۵ درصد)، مشارکت کارفرما / دانشجو (وزن ۱۰ درصد)، نسبت استخدام فارغ‌التحصیلان (وزن ۱۰ درصد) صورت می‌گیرد.

ایجاد شرکت دانش بنیان به کمک اعضای هیات علمی و فارغ‌التحصیلان در این شاخص به عنوان یکی از امتیازات فرعی درنظر گرفته می شود.

دانشگاه اول رتبه بندی سال ۲۰۲۲ انستیتو فناوری ماساچوست MIT از آمریکا است و از جمهوری اسلامی ایران سه دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تهران در بازه ۳۰۱ - ۵۰۰ این رتبه بندی قرار دارند.

رتبه بندی U-Multirank و جایگاه دانشگاه‌های ایرانی در شاخص انتقال دانش

نظام رتبه بندی U-Multirank با رویکردی چندبعدی آموزش و یادگیری، پژوهش، انتقال دانش، جهت‌گیری بین‌المللی و موقعیت داخلی مؤسسات آموزش عالی را رتبه‌بندی می‌کند.

شاخص انتقال دانش در این رتبه بندی شامل زیرشاخص های زیر است:

درآمد از منابع خصوصی: درصد درآمدهای تحقیقاتی خارجی (شامل سازمان‌های غیرانتفاعی) که از منابع خصوصی حاصل می‌شود. درآمدهای پژوهشی و درآمدهای انتقال دانش از منابع خصوصی (شامل سازمان‌های غیرانتفاعی). درصدی از کل درآمدهای دانشگاه که از فعالیت‌های ارائه دوره‌های آموزشی و توسعه حرفه‌ای مستمر به دست می‌آید.

انتشارات مشترک با شرکای صنعتی: درصد انتشارات تحقیقاتی وابسته به یک شرکت تجاری انتفاعی یا واحد تحقیق و توسعه بخش خصوصی. تعداد اختراعات اختصاص داده شده به مخترعین شاغل در دانشگاه به ازای هر ۱۰۰۰ دانشجو. درصد تعداد اختراعات اختصاص داده شده به مخترعین شاغل در دانشگاه با همکاری حداقل یک متقاضی از صنعت.

شرکت‌های ناشی از انتقال دانش: تعداد شرکت‌هایی که بر اساس ترتیبات انتقال دانش رسمی بین دانشگاه و شرکت ایجاد شده اند به ازای هر یک هزار هیأت علمی. تعداد شرکت‌های تازه تأسیس توسط فارغ التحصیلان به ازای هر یک هزار فارغ التحصیل.

انتشارات ذکر شده در اختراعات: درصد انتشارات تحقیقاتی این بخش ذکر شده در فهرست مرجع پتنت های بین المللی. درصد پایان نامه‌های کارشناسی که با همکاری سازمان‌های خصوصی (شرکت‌ها / سایر سازمان‌های خارجی) انجام شده است. درصد پایان نامه‌های کارشناسی ارشد انجام شده با همکاری سازمان‌های خصوصی (شرکت‌ها / سازمان‌های خارجی دیگر).

این رتبه بندی دانشگاه‌ها را بر اساس قاره دسته بندی کرده است و در بخش آسیا از میان ۴۱۶ دانشگاه ۳۰ دانشگاه از ایران در رتبه بندی حضور دارند. دانشگاه ناگویا ژاپن برترین دانشگاه این منطقه است و دارای رتبه ۴۳ جهانی است.

رتبه بندی U-Multirank: مقایسه دانشگاه‌های ایرانی در شاخص انتقال دانش

به گزارش سایت خبری تحلیلی ذاکرنیوز به نقل از مهر، بررسی شاخص های مختلف در رتبه بندی های جهانی نشان می دهد که اکثریت رتبه بندی ها هنوز بر شاخص های آموزش، پژوهش و استنادات تاکید دارند اما در این میان با ظهور نسل سوم دانشگاه ها و بیشتر شدن اعتقاد به کارآفرینی و ناکافی بودن مقاله و آموزش، موضوع کسب ثروت از دانش اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

همانطور که رهبر انقلاب اسلامی بر نگاه علمی و فناورانه به تولید در همه عرصه‌ها تاکید کرده اند باید به این موضوع نیز دقت کرد که ایشان یادآور شدند شرکت‌های دانش‌بنیان باید شاخص پیشرفت در هر بخش و شاخصی برای ارزیابی مسئولان آن وزارتخانه و دستگاه باشند از این رو مسئولیت دانشگاه ها و مراکز علمی و آموزشی کشور بیش از پیش سنگین شده است.