به گزارش ذاکرنیوز، بررسی ترکیب ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی جهان نشان میدهد که سهم دلار در پایان سال 2022 به حدود 54 درصد از مجموع ارز‌های خارجی است که بانک‌های مرکزی در خزانه خود حفظ کرده‌اند و این مهم نشان میدهد که جایگاه دلار در دخایر ارزی جهان در حال کاهش بوده و رقابت این ارز با یورو و یوان در سال‌ها اخیر به نفع این دو ارز بوده است.
اگر از زمان راه اندازی اتحادیه اروپا و منطقه یورو در سال 1999 به ترکیب دخایر ارزی بانک‌های مرکزی جهان نگاهی بی اندازیم، واضح است که سهم دلار آمریکا از این ذخایر از 71 درصد در سال 1999 به 54 درصد در پایان 2022 رسیده است. بر اساس آمار های صندوق بین‌المللی پول (IMF) مجموع ذخایر ارز بانک‌های مرکزی در حال حاضر معادل 11 هزار 962 میلیارد دلار بوده که از این میزان 6 هزار 471 میلیارد دلار آن به صورت دلار آمریکا نگهداری میشود. حتی فارغ از نگاه بلند مدت در یک روند کوتاه مدتی نیز سهم دلار از ذخایر ارزی جهان از 56 درصد در پایان سال 2021 به 54 درصد در سال 2023 رسیده است. همزمان با کاهش سهم دلار آمریکا از ذخایر ارزی جهان، سهم یورو از این ذخایر در طول این 24 سال تقریبا 20 درصد بوده و هم اکنون نیز در همان حدود است و در مقابل دلار استرالیا، دلار کانادا و یوان چین سهم خود ارتقا داده و به 9 درصد از مجموع ذخایر ارزی رسانده‌اند.
به اعتقاد کارشناسان آنچه که باعث میشود سبد ارزی بانک‌های مرکزی تغییراتی داشته باشد، نوسانات نرخ ارز مورد نظر بوده، به عنوان مثال زمانی که نرخ برابری دلار در برابر یورو و یا یوان اگر مرتبا در حال کاهش باشد، این انگیزه در بانک‌های مرکزی جهت تغییر سبد خود و تعدیل آن ارز به وجود می‌آید. بنابراین مشخص است که در زمان ضعف دلار آمریکا در برابر ارز‌های دیگر منطقی است که سهم این ارز از ذخایر ارزی جهان کمتر و در دوران قدرت آن سهم آن رو به افزایش باشد.
اما نکته بسیار مهم در این مورد روند بلند مدتی کاهش سهم دلار از ذخایر جهانی علی رغم حفظ ارزش دلار در برابر ارز‌های جهانی در طی دو دهه اخیر در حدود میانگین آن است. در واقع در نگاهی بلند مدتی ارزش دلار یا شاخص دلار در برابر دیگر ارز‌های اصلی و رقیب تقریبا ثابت بوده و در این در حالی است که در همین نگاه سهم دلاز از ذخایر مرتبا کاهش داشته است. این تناقض یک جواب دارد و آن هم دوری تدریجی بانک‌های مرکزی دنیا از دلار آمریکا است. علت این موضوع نیز به تمایل بانک‌های مرکزی کشور‌های در حال توسعه به تنوع ارزی بیشتر در سبد ذخایر ارزی خود برمی‌گردد و اتفاقا کشور‌هایی مانند روسیه در این مسئله پیشگام بوده‌اند.
حال با توجه به بحران مالی بانک‌های آمریکایی و احتمال پایان سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو که منجر به تقویت ارز دلار آمریکا در سال 2022 شده بود و همچنین نگاه بلند مدت جهانی از کاهش تدریجی دلار از ذخایر ارزی خود به نظر واضح است که دلار آمریکا نمیتواند برای همیشه تسلط قاطع خود را حفظ کند و رقابت جدی بین این ارز با یورو و یوان به وجود خواهد آمد.
در مورد یورو تردیدی وجود ندارد با توجه به کوچک تر بودن حجم اقتصاد این منظقه در مقایسه با آمریکا، ارز آن‌ها نیز نمیتواند تمام بازار دلار را کسب کند. در مورد پوند انگلیس نیز با مشخص است که رشد اقتصادی بریتانیا پس از برگزیت کمتر از قبل خواهد بود و همین موضع نیز برای ین و ژاپن برقرار خواهد بود.
اما در این بین این یوان خواهد بود که در حال حاضر نیز سهم استفاده از آن در تجارت بین‌الملل و همچنین ذخایر ارزی با توجه به حجم و اندازه اقتصاد کشور چین بسیار بسیار پایین بوده و در صورت تبدیل شدن این ارز به یک ارز قابل تبدیل مشخص است که این سهم بالا و بالاتر خواهد رفت.
بنابراین حالا که معادلات ارزی و پولی دنیا دستخ‌خوش تغییرات علیه دلار و به نفع یوان و یورو بوده، نمیتوان همچنان تمام تمرکز اقتصاد ایران را بر حفظ ذخایر به صورت دلار و مبادلات بین‌المللی به دلار نگه داشت و جدیت در استفاده از «اتحادیه پایاپای آسیایی» که به تازگی در دستور کار بانک مرکزی کشور قرار گرفته، نشان از رعایت همین موضوع توسط مقام پولی کشور است.
در پی تشدید تحریم های آمریکا علیه ایران مبادلات مالی ایران از طریق این اتحادیه به صفر گذاشت و اکنون قرار است نشست اعضای این اتحادیه در اواخر اردیبهشت ماه در ایران برگزار شود و 11 بانک مرکزی از کشور‌های چین، هند و ... در آن شرکت کنند. این نشست اولین نشست جهت تسهیل در مکانیسم پرداخت بین کشور‌ها نبوده و آخرین آن نیز نخواهد بود بلکه استفاده جدی و واقعی کشور از آن است که در درجه اهمیت بالاتری قرار دارد.
