علیرضا سعیدی: شرایط مدیریتی ارکسترهای دولتی در کشورمان طی سال‌های اخیر به ویژه در دهه‌ای که گذشت به شدت از فراز و نشیب‌های زیادی برخوردار بوده که اگر بخواهیم درباره هر کدام از آنها به تحلیل‌های رسانه‌ای و کارشناسی مراجعه کنیم، به طور حتم با چالش‌ها، حاشیه‌ها و پرسش‌های متعددی روبه‌رو می‌شویم که کار قضاوت درباره عملکرد بنیاد فرهنگی هنری رودکی به عنوان متولی اصلی مدیریت ارکسترهای دولتی را دشوار می‌کند.
به هر حال داستان پرحاشیه ارکسترهای دولتی در کشورمان به معنا و مفهوم واقعی کلمه «منشوری در حرکت دوار است» که فعلاً معلوم نیست قرار است چه زمانی در یک مسیر مستقیمِ رو به جلو گام بردارد.
اما هرچه هست اکنون همین ارکسترهای دولتی هستند که می‌توانند به منزله چراغ راهی برای آغاز اجرای کنسرت‌های موسیقی در حوزه‌هایی غیر از موسیقی پاپ باشند که فقدانشان در این ماه‌ها و هفته‌ها از پس اتفاقات و التهابات جامعه به‌شدت در فرآیند ارائه محصولات موسیقایی حس می‌شود.
آنچه در این گزارش سعی شده به آن پرداخته شود، روایتی از فعالیت «ارکستر سمفونیک تهران» به‌عنوان یکی از مهمترین و آکادمیک‌ترین مجموعه‌های ارکستر ال کشورمان است که متاسفانه طی ماه‌های گذشته و به ویژه پس از برون رفت از بحران کرونا بنا به دلایلی احیای فعالیت آن با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است.
این ارکستر اکنون در شرایطی قرار گرفته که مانند گذشته نمی‌توان در دورنمای آن شاهد برنامه مدون و از پیش تعیین شده‌ای باشیم. مجموعه‌ای که در کنار مجموعه‌هایی چون «ارکستر ملی ایران» یا «ارکستر موسیقی ملی ایران» و «ارکستر سمفونیک سازمان صدا و سیما» از ارکسترهای اصلی متعلق به بدنه دولت هستند و می‌توانند به دلیل ظرفیت‌های بسیار ارزشمندی که در حوزه نیروی انسانی و امکانات دارند، بهترین و باکیفیت‌ترین اجراها را پیش روی مخاطبان قرار دهند و در کنار رعایت مولفه‌های استاندارد برگزاری کنسرت‌ها و حوزه‌های مرتبط با مخاطب نقش مهمی در توجه دادن عموم جامعه به موسیقی جدی داشته باشند.
این رویکردی است که در گوشه و کنار جهان هم مورد توجه بسیاری از کمپانی‌ها و مجموعه‌های دولتی و غیردولتی در کشورهای مختلف قرار دارد و حتی در بسیاری از موارد برای اینکه بتوانند جامعه را در وضعیت مناسب‌تری قرار دهند از ارکسترها و هنرمندان مهم خود برای ارتقا شرایط روحی مردم استفاده می‌کنند. فرآیندی که در مقاطعی پیرامون ارکسترهای دولتی ما هم اجرا شد اما بنا به دلایلی که درگذشته بارها به آن اشاره شده، سرنوشت خوبی را تجربه نکرد.
وضعیتی که اکنون در بدنه ارکستر سمفونیک تهران هم دیده می‌شود و می‌بایست هرچه زودتر مدیران و شورای هنری‌اش را وادار به اظهار نظر و تشریح شرایط موجود کند. فرآیندی که شاید ریشه‌هایی از آن را بتوان از پس اتفاقات و التهابات اخیر جامعه و صد البته شرایط اقتصادی این سال‌های کشور جستجو کرد، اما هرچه هست باید وضعیت روشن‌تری از خود را به جامعه هدف خود ارائه دهد تا بتوانیم شاهد اتفاقات بهتری باشیم.
۱۷ فروردین ۱۴۰۱؛ اعلام جزییات اولین کنسرت با حضور یک آلمانی
روز هفدهم فروردین ماه بود که روابط عمومی بنیاد رودکی از برگزاری نخستین اجرای ارکستر سمفونیک تهران در سال ۱۴۰۱ به رهبری ولفگانگ ونگنروت در روز پانزدهم و شانزدهم اردیبهشت خبر داد و اعلام کرد: در این کنسرت «سمفونی شماره ۲» به آهنگسازی یوهانس برامس، «دو موومان برای ارکستر زهی» به آهنگسازی محمدتقی مسعودیه و «اورتور هبرید» به آهنگسازی فلیکس مندلسون، قطعاتی هستند که ارکستر اجرا می‌شود.
ولفگانگ ونگنروت رهبر ارکستر آلمانی، دانش آموخته دانشگاه موسیقی و هنرهای نمایشی گراتس اتریش و همچنین دانشگاه موسیقی سار در آلمان بود که در کارنامه فعالیت‌هایش اجراهایی با ارکستر سمفونیک برن، فیلارمونیک برمن، ارکستر سمفونیک کارنتین، ارکستر سمفونیک شمال غربی آلمان، تئاتر کولون در بوئنوس آیرس، ارکستر سمفونیک شیزوکا کره جنوبی، ارکستر گواندهاوس و اپرای لایپزیک به چشم می‌خورد.
این آهنگساز آلمانی که به نوعی رهبری نخستین اجراهای ارکستر سمفونیک تهران در سال ۱۴۰۱ را به عهده داشت روز دوشنبه پنجم اردیبهشت ماه هم در تالار وحدت مستر کلاس پیانو برگزار کرد.
خرداد ۱۴۰۱؛ وقتی آقای حیدریان وارد کارزار ارکسترها می‌شود
نصیرحیدریان از آهنگسازان و رهبران شناخته شده ارکسترهای دولتی نیز که در این یکی دو ساله همکاری‌های متعددی با بنیاد رودکی داشت، روزهای یازدهم و دوازدهم خرداد، چوب رهبری ارکستر تازه‌ترین کنسرت ارکستر سمفونیک تهران را به عهده گرفت.
«زیگفریدایدیل» به آهنگسازی ریشارد واگنر، «پروانه» به آهنگسازی امانوئل ملیک اصلانیان و «سمفونی شماره ۱ در دومینور» به آهنگسازی فلیکس مندلسون، قطعاتی بودند. که در این کنسرت اجرا شدند.
توضیح دیگر درباره نصیر حیدریان اینکه در خرداد ماه همان سال ششمین دوره آکادمی رهبری ارکستر توسط مرکز آموزش هنری بنیاد رودکی و با تدریس او در مجموعه بنیاد رودکی آغازشد و در آن مباحثی همچون تکنیک‌ها و اصول رهبری ارکستر، آنالیز پارتیتور، پارتیتور نوازی روی پیانو، رهبری با پیانو و رهبری ارکستر با تدریس نصیر حیدریان –رهبر ارکستر و استاد دانشگاه گراتس اتریش پرداخته شد.
۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱؛ مجید زین‌العابدین مدیرعامل بنیاد رودکی شد
روز بیست و پنجم اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ بود که محمد مهدی افضلی از مدیران پرنفوذ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که تا آن زمان عهده دار مدیریت بنیاد فرهنگی هنری رودکی بود، جای خود را به یک مدیر پرنفوذ دیگر به نام مجید زین‌العابدین داد و خود به موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر در وزارت فرهنگ رفت.
این تغییر و جابه‌جایی اگرچه دربرگیرنده نکات فراوانی هم بود، اما آغازگر دوره جدیدی از مدیریت مجموعه‌ای از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که طبیعتاً بدنه ارکسترها هم می‌توانست تحت تاثیر این تغییر مدیریت باشند. فرآیندی که به دلیل خروج زین‌العابدین از بنیاد رودکی و حضورش در قامت مدیرکل حوزه وزارتی وزارت فرهنگ، مدیریت بنیاد رودکی و به تبع آن ارکسترها را در مسیری قرار داد که بعدها مهدی سالم می‌بایست برای هدایت و راهبری آن به تبیین و اجرای سیاست‌های خود می‌پرداخت.
مسیری بسیار سخت و دشوار که به طور حتم تنها به واسطه مدیریت نمی‌توانست شاهد آرامش باشد، چرا که همه می‌دانیم در این زمینه مولفه‌هایی متعددی وجود دارد که می‌بایست به آنها توجه بیشتری کرد.
۲۱ خرداد؛ خبر آغاز کنسرت‌های تابستانی ارکستر دولتی
ارکستر سمفونیک تهران همچنان به فعالیت کج دار و مریض خود ادامه می‌داد تا اینکه روز بیست و یکم تیرماه سال ۱۴۰۱ خبر رسید که این مجموعه دولتی روزهای دوم و سوم تیرماه سال جاری کنسرت‌هایی را در تالار وحدت تهران به رهبری نصیر حیدریان برگزار می‌کند.
در این کنسرت که به نوعی اولین کنسرت تابستانی ارکستر سمفونیگ تهران به حساب می‌آمد، پدرام یوسفی سولیست ویولن و امین غفاری سولیست ویولا بودند و آثاری چون شُلَیل (ثمین باغچه‌بان)، ویرانه (ثمین باغچه‌بان)، سمفونی شماره ۱۰۴ (ژوزف هایدن)، سمفونی کنسرتانت برای ویلن، ویولا و ارکستر (ولفگانگ آمادئوس موتسارت) پیش روی مخاطبان قرر گرفتند.
اول تیر ۱۴۰۱؛ اعضای شورای هنری ارکسترها معرفی شدند
اول تیرماه سال ۱۴۰۱ بود که ارسال یک خبر مهم استراتژی جدید بنیاد رودکی در جریان فعالیت ارکسترها را به اهالی رسانه و هنرمندان ارائه کرد و طی آن اعضای شورای هنری ارکسترها شامل «ارکستر ملی ایران» و «ارکستر سمفونیک تهران» برای دوره جدید معرفی شدند.
در حکم مجید زین‌العابدین مشاور وزیر و مدیرعامل بنیاد رودکی حسن ریاحی، نصیر حیدریان، کیاوش صاحب نسق، محمد میرزمانی و هادی آرزم به‌عضویت شورای هنری ارکستر سمفونیک تهران و همچنین حمید شاهنگیان، امیر بکان، همایون رحیمیان، سهراب کاشف و بهزاد عبدی به عنوان ۱۰ عضو دوره جدید شورای هنری ارکستر ملی ایران معرفی شدند.
حمایت از اجراهای فاخر، اهتمام به برنامه‌ریزی تقویم سالانه، انتخاب و همکاری شایسته‌ترین نوازندگان و خوانندگان موسیقی کشور، دعوت از رهبران صاحب صلاحیت برای ارکسترها، انتخاب نمونه‌های درخشان از آثار آهنگسازان ایران و جهان، سفارش تولید آثار جدید و تدوین شیوه‌های ارتقای کیفی ارکسترها متناسب با سیاست‌های راهبردی بنیاد رودکی از ماموریت‌های این شوراها اعلام شده بود.
۳۰ تیر ۱۴۰۱؛ برگزاری کنسرت جدید به رهبری حامد گارسچی
ارکستر سمونیک تهران به رهبری حامد گارسچی روزهای پنج‌شنبه و جمعه ۳۰ و ۳۱ تیر بود که در تالار وحدت به صحنه رفت / مهرداد غلامی سولیست فلوت این اجرای ارکستر سمفونیک بود.
اورتور جیبسی بارون با آهنگسازی یوهان اشتراوس، قطعه برای فلوت و ارکستر با آهنگسازی حسین ناصحی و سمفونی شماره ٨ آنتونن دورژاک در سل ماژور، اپوس ٨٨، ۳ قطعه‌ای است که توسط ارکستر سمفونیک نواخته شد.
حامد گارسچی، متولد تهران و دانش‌آموخته رهبری ارکستر در دانشگاه موسیقی شهر کلن آلمان، تحصیلاتش را زیر نظر استادانی همچون میشائیل لوییک، نیکلاس پاس که، آلکساندر رومپف، فیلیپ آن تره مان و کورت مازور ادامه داد. وی در دوران تحصیل با ارکسترهای متعددی در آلمان، مجارستان و بلغارستان همکاری کرده است. این در حالی است که نامزدی دریافت جایزه مسابقه رهبری ارکستر آلمان در سال ۲۰۱۷ و کسب مقام پنجم در مسابقه رهبری ارکستر آنتال دوراتی در کشور مجارستان، رهبری ارکستر جوانان وتسالار، رهبری ارکستر در فستیوال‌های مختلف بین‌المللی از سوابق گارسچی بود.
۵ مرداد ۱۴۰۱؛ مجید انتظامی به شورای هنری ارکسترها اضافه شد
روز پنجم مرداد ۱۴۰۱ بود که با حکم مشاور وزیر و مدیرعامل بنیاد رودکی، مجید انتظامی به عنوان عضو شورای هنری ارکستر سمفونیک تهران معرفی شد.
مجید انتظامی موسیقی‌دان و آهنگساز برجسته کشورمان، برگزیده سیمرغ بلورین در چهار دوره جشنواره فیلم فجر برای موسیقی متن فیلم بوده است.
انتظامی همچنین برگزیده هشتمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۹ است و در سال ۱۳۹۳ نیز به عنوان جهادگر عرصه فرهنگ و هنر نشان افتخار دریافت کرده است.
شورای هنری ارکستر سمفونیک تهران با حضور ۵ نفر از استادان و نخبگان موسیقی کشور جهت اعتلای موسیقی فاخر در بنیاد رودکی برای ارکستر سمفونیک تهران برنامه‌ریزی می‌کرد.
۹ مرداد؛ برگزاری نشست رسانه‌ای کنسرتی که هیچ وقت برگزار نشد
روز نهم مرداد ماه بود که نشست رسانه‌ای رویداد موسیقایی «همراه خاطره‌ها» که دربرگیرنده اجرای برگزیده‌ای از آثار مجید انتظامی آهنگساز شناخته شده کشورمان بود، با حضور این آهنگساز و نصیر حیدریان رهبر ارکستر در تالار وحدت تهران برگزار شد.
مجید انتظامی در این نشست خبری گفت: قرار بر این است که کنسرتی را در هفته دفاع مقدس برگزار کنیم. در این کنسرت خوشبختانه نصیر حیدریان که زحمت زیادی برای آن کشیده کار آماده سازی ارکستر را به عهده دارد و پس از انجام مراحل آماده سازی آن را تحویل بنده می‌دهد. برنامه‌ای که برای کنسرت آماده کردیم موسیقی متن فیلم‌های کانی مانگا، جایی برای زندگی، مردان آنجلس، شیخ بهایی در قالب ارکستر سازهای زهی ایرانی و کلاسیک است. در واقع می‌توان گفت این آثار برگرفته از بالای ۲۰۰ ساعت موسیقی‌هایی است که بنده برای این آثار نوشته‌ام. البته قرار بر این است که دو قطعه دیگر هم داشته باشیم که این دو اثر با خواننده اجرا می‌شود.
البته صحبت‌های مجید انتظامی فقط و فقط به این نشست خبری خلاصه شد؛ چرا که به دلیل التهابات و اتفاقاتی که در جامعه پس از فوت مرحوم مهسا امینی صورت گرفت، فضایی را به وجود آورد که مجید انتظامی بعد از مدت‌ها کش و قوس عطای برگزاری این کنسرت را به لقایش بسپارد و به فکر تاریخ دیگری برای این اجرای زنده باشد. اجرایی که هنوز تاریخ برگزاری اش در محاق بودن و نبودن است.
۱۰ مرداد ۱۴۰۱؛ نصیر حیدریان رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران شد
روز دهم مرداد ماه بود که با حکم مجید زین‌العابدین مشاور وزیر و مدیرعامل بنیاد رودکی و با پیشنهاد اعضای شورای هنری ارکستر، نصیر حیدریان برای یک دوره یک‌ساله به عنوان رهبر دائم ارکستر سمفونیک تهران انتخاب شد.
مجید زین‌العابدین در حکم خود خطاب به نصیر حیدریان بر برنامه‌ریزی، آماده سازی و رهبری اجراها، ضبط و تمرینات ارکستر در چهارچوب برنامه‌های مصوب و معرفی و پیشنهاد رهبران مهمان تاکید کرده است.
تلاش در جهت ارتقای دانش و مهارت فنی نوازندگان به وسیله تعیین رپرتوارهای مناسب از دیگر نکاتی است که مدیرعامل بنیاد رودکی در حکم خود به آن اشاره کرد.
نصیر حیدریان در سال‌های اخیر چندین نوبت به عنوان رهبر مهمان، رهبری اجراهای ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی ایران را به عهده داشته است.
شهریور ۱۴۰۱؛ حضور ارکستر سمفونیک در موسیقی نمایش «علمدار»
در شهریور ماه سال گذشته بود که پروژه‌ای با عنوان موسیقی نمایش «علمدار» به کارگردانی حسین پارسایی، اهنگسازی پوریا خادم، خوانندگی پوریا اخواص، رهبری ارکستر بردیا کیارس در تالار وحدت روی صحنه رفت که اعضای ارکستر سمفونیک تهران نوازندگی آن را به عهده داشتند.
موسیقی‌نمایش عاشورایی «علمدار» با همراهی ارکستر سمفونیک تهران در ایام منتهی به اربعین حسینی در تالار وحدت روی صحنه رفت. این پروژه روایت دلاوری و وفاداری حضرت ابوالفضل العباس در ۱۱ پرده نمایشی به روایتگری پرویز پرستویی به همت بنیاد رودکی و با همکاری مؤسسه فرهنگی «خادمین علی ابن ابیطالب (ع)» از ۱۴ تا ۱۸ شهریور اجرا شد.
بلیت‌های موسیقی نمایش «علمدار»، به صورت همت عالی فروخته شد و همه عوائد حاصل از هنری فروش اجراهای این اثر، صرف کمک به خانواده‌های بی‌سرپرست، ساخت خانه، مدارس و خانه بهداشت و اشتغال‌زایی در مناطق محروم شد.
۲۳ دی ۱۴۰۱؛ سالم جایگزین زین‌العابدین شد
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس هیات امنای بنیاد فرهنگی و هنری رودکی روز بیست و سوم دی ماه بود که در حکمی، مهدی سالم را به‌عنوان مدیرعامل این بنیاد منصوب کرد. انتصابی که به طور حتم می‌توانست و می‌تواند در روند فعالیت‌های ارکسترهای دولتی تاثیرات خود را داشته باشد.
در حکم محمد مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ خطاب به مهدی سالم به‌عنوان مدیرعامل بنیاد رودکی، تعامل ویژه با هنرمندان و اصحاب فرهنگ، حمایت از آفرینش‌های حرفه‌ای هنرمندان سراسر کشور متناسب با راهبرد عدالت فرهنگی از جمله مهمترین ماموریت‌های دوره جدید بنیاد رودکی اعلام شده است.
مهدی سالم متولد سال ۱۳۶۲ و دانش آموخته دکترای مدیریت فرهنگی است. مدیریت شبکه امید، عضو هیات مدیره کانون پرورش فکری، مشاور فرهنگی و رئیس مرکز اطلاع رسانی وزارت ارتباطات و مدیر فرهنگسازی مرکز رسانه‌های دیجیتال در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از جمله سوابق اوست.
بهمن ۱۴۰۱؛ یک آغاز به بهانه برگزاری جشنواره موسیقی فجر
دور از انتظار نبود که در شرایط بسیار ملتهب جامعه فعالیت کنسرت‌های موسیقی نیز با مشکلات و چالش‌های زیادی رو به رو شود.
فرآیندی که به حوزه ارکسترهای دولتی نیز رسید و این مجموعه‌ها با وجود فعالیت‌ها و تمرین‌ها نصفه و نیمه‌ای که داشتند به غیر از چند اجرای ارگانی که آنها نیز رسانه‌ای نشدند، در محاق تعطیلی قرار گرفتند.
این روند ادامه داشت تا اینکه ارکستر سمفونیک تهران در کنار ارکستر موسیقی ملی یا ارکستر ملی ایران کنسرت‌هایی را حسب وظیفه ذاتی خود در جریان برگزاری سی و هشتمین جشنواره موسیقی فجر به رهبری نصیر حیدریان برگزار کردند که این اجراها نیز مانند اجراهای با کیفیت چند سال پیش ارکسترها چنگی به دل نمی‌زد.
آنچه گفته شد روایتی تاریخی از وضعیت ارکستر سمفونیک تهران طی یک سال گذشته است که رجوع دوباره به آن می‌تواند، مسیر روشن‌تر و واضح‌تری را برای علاقه مندان و دوستداران این ارکستر ها نشان دهد تا بتوانند شاهد وضعیت روشن‌تری از مسیر آینده ارکسترهایی باشند که می‌توانند تبدیل به مهم‌ترین‌های موسیقی باشند.
مهمترین هایی که این روزها از آن اخبار خوبی شنیده نمی‌شود و برخی از شنیده‌های غیررسمی حاکی از اختلافات شدید میان نوازندگان و برخی از رهبران ارکستر دعوت شده است که حتی منجر به استعفا و تهدید به کناره‌گیری بسیاری از نوازندگان هم شده است. نوازندگانی که پیش از این اتفاقات و در طول یک سال گذشته از ارکستر سمفونیک تهران خارج شدند و دیگر از نام‌های بزرگ در این مجموعه‌ها کمتر اسمی را می‌توان یافت.
البته برخی از شنیده‌ها دیگر حاکی از آن است که نصیر حیدریان نیز دیگر به عنوان رهبر ثابت ارکستر سمفونیک تهران در این مجموعه فعالیت نمی‌کند و هنرمند دیگری به عنوان رهبر ارکستر معرفی شده است.
