به گزارش سایت خبری تحلیلی ذاکرنیوز به نقل از خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، اشتغال زندانیان، از یک برنامه اصلاحی فراتر رفته و به ابزاری کارآمد برای کاهش جرم و افزایش عدالت اجتماعی بدل شده است. زندانیانی که روزگاری بار سنگین تبعیض و مشکلات را به دوش می‌کشیدند، حالا با اشتغال و حرفه‌آموزی به ستون‌های استواری برای خانواده و جامعه تبدیل شده‌اند.
ایجاد اشتغال در زندان‌ها تنها یک برنامه اصلاحی نیست؛ بلکه راهبردی برای بازگشت انسان‌ها به جامعه است. در ایران، سازمان زندان‌ها با بهره‌گیری از کارگاه‌های حرفه‌آموزی و همکاری با بخش خصوصی، 42 هزار زندانی را وارد چرخه تولید و اشتغال کرده است. این رویکرد، به ویژه در مورد زنان زندانی، به نتایج خیره‌کننده‌ای منجر شده است.
اشتغال زنان زندانی: گامی به‌سوی توانمندسازی خانواده‌ها
زنان زندانی، به‌دلیل مسئولیت‌های اجتماعی و خانوادگی‌شان، بیش از دیگران تحت فشار پیامدهای دوران حبس و پس از آن قرار می‌گیرند. بسیاری از آنان سرپرست خانوار بوده و تأمین رفاه خانواده را بر عهده دارند. بازگشت آنان به جامعه بدون حمایت کافی، خطر تکرار جرم و مشکلات اقتصادی را افزایش می‌دهد.
پرداخت 848 میلیارد تومان دستمزد به زندانیان شاغل در سال 1402غلامعلی محمدی؛ رییس سازمان زندان‌ها، تأکید کرده است که اشتغال‌زایی و توانمندسازی زنان زندانی تأثیر مستقیمی بر کاهش بازگشت به چرخه جرم دارد و هم‌زمان باعث بهبود کیفیت زندگی خانواده‌هایشان می‌شود. برنامه‌های سازمان زندان‌ها در این زمینه شامل آموزش مهارت‌های شغلی، حمایت از ایجاد اشتغال پس از آزادی، و گسترش شبکه‌های حمایتی برای این افراد است.
این رویکرد علاوه بر کاهش آسیب‌های اجتماعی، می‌تواند زنان زندانی را به اعضای فعالی در جامعه تبدیل کند که هم‌زمان از فشارهای روانی و مالی کاسته و الگوی مثبتی برای فرزندانشان فراهم می‌کنند.
اشتغال به‌مثابه یک سرمایه‌گذاری اجتماعی
اصغر جهانگیر؛ سخنگوی قوه قضاییه در سخنانی تأکید کرده که اشتغال زندانیان می‌تواند گره‌گشای بسیاری از مشکلات اجتماعی باشد. به گفته وی، این برنامه نه‌تنها به بازگشت شرافتمندانه افراد به جامعه کمک می‌کند، بلکه آثار مثبت اقتصادی قابل توجهی نیز به همراه دارد.
جهانگیر خاطرنشان کرد که بسیاری از زندانیان پس از آزادی، با استفاده از مهارت‌هایی که در دوران حبس کسب کرده‌اند، به کارآفرینانی موفق تبدیل شده و نقش مؤثری در پیشرفت جامعه ایفا می‌کنند. این موفقیت‌ها نشان‌دهنده اهمیت برنامه‌های توانمندسازی زندانیان از طریق آموزش حرفه‌ای و اشتغال‌زایی در دوران محکومیت است.
اشتغال زندانیان به‌عنوان بخشی از سیاست‌های بازپروری، نه‌تنها از چرخه جرم و تکرار خطا جلوگیری می‌کند، بلکه با تقویت روحیه و اعتماد به نفس، آنان را به افرادی مفید برای خانواده و اجتماع تبدیل می‌کند.
رشد 37 درصدی اشتغال زندانیان
بر اساس آمارهای منتشرشده، نرخ اشتغال زندانیان در کارگاه‌های داخل زندان طی پنج سال گذشته با رشد 37 درصدی مواجه بوده است. این پیشرفت نشان‌دهنده افزایش تلاش‌های صورت‌گرفته برای توانمندسازی زندانیان و فراهم‌سازی بستر بازگشت سالم آنان به جامعه است.
در این میان، پروژه‌های اشتغال‌محور ویژه زنان، مانند کارگاه‌های قالیبافی، تولید مواد غذایی و خیاطی، تأثیر بسزایی در کاهش آسیب‌های اجتماعی داشته‌اند. این برنامه‌ها علاوه بر ایجاد فرصت‌های درآمدزایی، باعث افزایش مهارت‌های فردی و حرفه‌ای زندانیان زن شده و نقش مهمی در بهبود وضعیت خانواده‌های آنان ایفا کرده است.
اشتغال زندانیان به‌ویژه در میان زنان، از بازگشت به چرخه جرم جلوگیری کرده و آنان را به افرادی توانمند و خودکفا تبدیل می‌کند که پس از آزادی، نقشی مؤثر در جامعه ایفا می‌کنند.
نتایج اجتماعی اشتغال زندانیان
اشتغال زندانیان تأثیرات اجتماعی گسترده‌ای دارد که در سه حوزه اصلی نمود پیدا می‌کند. نخست، کاهش جرم و تکرار آن است. زندانیانی که در دوران حبس به اشتغال مشغول بوده‌اند، پس از آزادی کمتر به چرخه جرم بازمی‌گردند، زیرا مهارت‌های کسب‌شده و درآمد حاصله به آن‌ها امکان بازگشت شرافتمندانه به جامعه را می‌دهد.
دوم، تحکیم خانواده‌ها از طریق اشتغال، به‌ویژه زنان زندانی، قابل توجه است. بسیاری از این زنان که اغلب سرپرست خانوار هستند، با درآمد حاصل از فعالیت‌هایی مانند قالیبافی، تولید مواد غذایی یا خیاطی، توانسته‌اند شرایط اقتصادی خانواده‌های خود را بهبود بخشند و نقش موثرتری در تأمین معیشت ایفا کنند.
سوم، تغییر نگرش جامعه نسبت به زندانیان است. اشتغال زندانیان باعث افزایش اعتماد عمومی به توانایی‌های این افراد شده و زمینه پذیرش دوباره آنان در جامعه را فراهم می‌آورد. این اقدامات از سوی نهادهای قضایی و اجتماعی می‌تواند به تقویت جایگاه زندانیان به‌عنوان اعضای مفید جامعه کمک کند.
چالش‌ها و مسیر پیش‌رو
اشتغال زندانیان اگرچه نتایج مثبتی مانند کاهش نرخ جرم و تحکیم خانواده‌ها را نشان داده، اما با چالش‌های قابل‌توجهی روبرو است. کمبود بودجه برای توسعه و تجهیز کارگاه‌های حرفه‌آموزی یکی از موانع اصلی است که روند گسترش این برنامه‌ها را کند کرده است.
همچنین، نگرش جامعه نسبت به زندانیان همچنان نیازمند تغییر است تا این افراد بتوانند پس از آزادی به‌راحتی در جامعه پذیرفته شوند و شغلی پایدار پیدا کنند. از سوی دیگر، همکاری محدود صنایع خصوصی با سازمان زندان‌ها باعث کاهش فرصت‌های اشتغال و آموزش مهارت‌های کاربردی به زندانیان شده است.
با این حال، موفقیت‌های به‌دست‌آمده در این حوزه نشان می‌دهد که با مدیریت صحیح و حمایت گسترده از سوی دولت و بخش خصوصی، می‌توان زندانیان را به اعضای مؤثر جامعه تبدیل کرد. برنامه‌های اشتغال‌محور نه‌تنها به بازگشت سالم زندانیان به جامعه کمک می‌کند، بلکه به کاهش آسیب‌های اجتماعی و بهبود وضعیت اقتصادی نیز منجر می‌شود. حمایت همه‌جانبه و سرمایه‌گذاری بیشتر در این بخش، مسیر موفقیت این برنامه‌ها را هموارتر خواهد کرد.
اشتغال زندانیان، مسیری به سوی بازسازی اجتماعی و عدالت
اشتغال زندانیان، به‌ویژه زنان، به‌عنوان یک راهبرد اجتماعی فراتر از اهداف اصلاحی معمول، تأثیرات چندجانبه‌ای بر زندانیان و جامعه دارد. این برنامه‌ها نه‌تنها در بهبود شرایط روانی و اجتماعی زندانیان مؤثرند، بلکه نقشی کلیدی در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی ایفا می‌کنند. برای زنان، که اغلب نقشی محوری در خانواده دارند، اشتغال در زندان می‌تواند زمینه‌ساز بازسازی اقتصادی و اجتماعی خانواده‌ها شود.
این راهبرد به عدالت اجتماعی در عمل نزدیک می‌شود، زیرا به بازگشت شرافتمندانه افراد به جامعه کمک کرده و چرخه جرم را با توانمندسازی افراد مختل می‌کند. به این ترتیب، هم جامعه از آسیب‌های اجتماعی در امان می‌ماند و هم زندانیان با حس ارزشمندی و استقلال به زندگی عادی بازمی‌گردند.
