مسیر آنکارا – دمشق، از نگاه سفیر ترکیه

به گزارش ذاکرنیوز ، موضوع تلاش آنکارا برای عادی سازی روابط با دمشق، همچنان داغ ترین موضوع اخبار و تحلیل های سیاسی در رسانه های ترکیه است.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه، دیروز یک بار دیگر بر خواست و اراده آنکارا برای صلح با سوریه خبر داده و اعلام کرد که ترکیه برای ورود به مذاکره رسمی با دولت بشار اسد، هیچ پیش شرطی ندارد.

در همین حال، یکی از سیاستمداران نزدیک به بشار اسد اعلام کرده که حضور ترکیه در سوریه، یک حضور اشغالگرانه است و ساده ترین و بدیهی ترین مقدمه برای گفتگوی رسمی این است که ترکیه اول نیروهای خود را از خاک سوریه خارج کند و حسن نیت خود را نشان دهد.

برای روشن شدن ابعاد روابط ترکیه و سوریه، روزنامه ملیت ترکیه سراغ عمر اُنهُن (Ömer Önhon) رفته است. او همان دیپلماتی است که تا چند ماه پس از آغاز بحران سیاسی سوریه، سفیر ترکیه در دمشق بود.

پس از آن که ناامنی دمشق را فرا گرفت و ترکیه نیز عملاً به یکی از طرف های اصلی جنگ و تلاش برای سقوط دولت سوریه تبدیل شد، سفیر ترکیه از دمشق خارج شد. او بعدها، کتابی به نام «سوریه از نگاه سفیر» نوشت و نشان داد که نگاهی تحلیلی و تاریخی به رویدادهای سوریه دارد و برخلاف بسیاری از دیپلمات های دستگاه دیپلماسی ترکیه، تمایل چندانی به  دفاع از ایده ها و نگرش های حزب عدالت و توسعه درباره تحولات خاورمیانه ندارد.

اُنهُن در سال 1985  میلادی کار خود را در اداره خاورمیانه وزارت امور خارجه ترکیه آغاز کرد. این همان زمانی بود که تنها چند سال از تاسیس پ.ک.ک گذشته بود و عبدالله اوجالان رهبر این حزب، با استفاده از برخی فرصت های ناشی از موازنات منطقه ای آن دوران از مرز کوبانی وارد سوریه شده بود.

در 28 اوت 1998 میلادی، اُنهُن به عنوان معاون سفارت در دمشق منصوب شد. وی از افرادی بود که برای  امضای معاهده آدانا بین ترکیه و سوریه تلاش کرد.

وی در دوران ماموریت خود، شاهد اخراج عبدالله اوجالان از سوریه و به قدرت رسیدن بشار اسد به جای پدرش حافظ اسد بود. در سپتامبر 2009 میلادی، اُنهُن، مجدداً به سوریه اعزام شد، اما این بار به عنوان سفیر ترکیه در دمشق. او نهایتاً مجبور شد سفارت ترکیه را در 25 مارس 2012 میلادی، قبل از پایان دوره مسئولیت خود، تخلیه کرده و سوریه را ترک کند.

بگذارید از اینجا شروع کنیم. ما در آستانه ورود به مقطعی جدید از روابط ترکیه و سوریه هستیم. از نظر شما آیا این موضوع ضرورت بازگرداندن پناهجویان است که ترکیه را به این نقطه رسانده و عملاً به پیشران مذاکره و عادی سازی تبدیل شده است؟

خیر. فقط موضوع پناهجویان یا آوارگان نیست. ترکیه دو موضوع و دغدغه مهم مرتبط با سوریه دارد: یکی بحث امنیت و دیگری موضوع پناهجویان.

در موضوع امنیت، ما ی.پ.گ و نهادهای اقماری پ.ک.ک را به عنوان تهدید شناسایی می کنیم. این تهدید امنیتی جدی، از تحرکات و حملات تروریستی YPG نشات می گیرد. این موضوع برای ترکیه بسیار مهم است و اساساً میزان اهمیت آن، فراتر از آن چیزی است که درک و تصور می شود.

اقدامات تروریستی آنان از خاک سوریه تا سرزمین های ما تداوم یافته و این برای ترکیه اهمیت حیاتی دارد. ما می بینیم که YPG دقیقاً در آن سوی مرزهای ما برای تاسیس نوعی از شبه دولت و کشورداری تلاش می کند. آنها در حال حاضر 30 تا 35 درصد از سوریه را تحت کنترل دارند. نه تنها از نظر اهمیت قلمرو زمینی، بلکه از نظر جمعیت نیز در موقعیت بسیار مهمی هستند و  بین 6 تا 7 میلیون نفر در گستره جغرافیایی تحت کنترل آنها زندگی می کنند.

این را هم فراموش نکنیم که نزدیک به 95 درصد نفت سوریه در مناطق تحت کنترل YPG است.

بگذارید به  این نکته مهم نیز اشاره کنم که مناطق مهمی از کشور که اصطلاحاً به آنها انبار غله و حبوبات سوریه می گویند، در استان حسکه و در قلمرو همان نیروهای اقماری پ.ک.ک است.  

حتی مناطق مهم آبی و تاسیسات مربوط به سدهای سوریه در اختیار آنها است.  به عبارت دیگر، YPG منطقه ای را در اختیار دارد که بخش بسیار مهمی از ثروت کشور سوریه را شامل می شود. 911 کیلومتر. اگر اشتباه نکنم YPG در یک مسیر طولانی به درازای خط 400 کیلومتری مرز، درست مجاور و  مقابل ماست. همه اینها فاکتورهای مهمی هستند که جنبه امنیتی این موضوع  را تشکیل می دهند و این باعث می شود که مساله سوریه برای ترکیه اهمیت امنیتی بالایی داشته باشد.

و اما بگذارید به مساله دوم بپردازم: موضوع آوارگان یا پناهجویان. ببینید! طبق آمار رسمی نهادهای دولتی ما، در حال حاضر 3 و نیم میلیون نفر شهروند سوری در کشور ما زندگی می کنند. تا همین چند وقت پیش گفته می شد که با بهبود شرایط، آنان به  کشورشان برمی گردند. اما بر اساس محاسبات عینی و واقعی، واضح بود که چنین نخواهد شد و جمعیت قابل توجهی، باز نمی گردد.

از آغاز بحران تاکنون، نزدیک به 500 هزار کودک سوری در ترکیه به دنیا آمده اند. این کودکان، ترکیه را به عنوان یک کشور و میهن می شناسند. بسیاری از آنها ترکی صحبت می کنند. فردی که در 10 سالگی در سال 2011 به این کشور آمد، امروز 21 سال دارد. او به دانشگاه  می رود، او می خواهد کار و کاسبی کند و تجارتی راه بیندازد، بنابراین زندگی اش را اینجا بنا کرده است.

وقتی به تحقیقات انجام شده توسط سازمان های سوری نگاه می کنید، می بینید که بخش قابل توجهی از سوری ها می گویند: «بله، ما حاضریم از ترکیه به سوریه برگردیم. اما الان نه. بعداً!» مساله پناهجویان به موضوع سیاست داخلی ترکیه تبدیل شده است.

بدون شک با نزدیک شدن به انتخابات، این موضوع با شدت بیشتری در دستور کار قرار خواهد گرفت. این نیز نگران کننده است زیرا موضوعاتی که از این طریق به عنوان دستمایه سیاست استفاده می شود، همیشه ابعاد متفاوتی پیدا می کند و می تواند آثار بسیار منفی و مخربی داشته باشد.

این دو موضوع، یعنی هم دغدغه امنیتی و هم موضوع پناهجویان، عصب های سیاسی و امنیتی ترکیه را به شکل جدی درگیر می کند. میزان اهمیت این مساله، با هیچکدام از مسائل دیگر ما قابل مقایسه نیست.

به عنوان مثال، بهبود روابط با مصر در واقع برای ترکیه یک مساله بسیار مهم است. این موضوع، ابعاد بسیاری دارد از جمله پیامد مثبت بهبود روابط بین دو کشور در مدیترانه شرقی، برخورداری از پس زمینه تاریخی و منافع اقتصادی و تجاری و چندین موضوع دیگر.

اما مصر هرگز موضوعی نیست که بتواند به طور جدی، بر  سیاست داخلی و مسائل امنیت ملی ترکیه اثر بگذارد و نفوذ کند. مصر بیشتر یک موضوع سیاست خارجی است. اما سوریه این گونه نیست. موضوع امنیت و همچنین مساله پناهجویان سوری، از موضوعاتی هستند که مستقیماً اعصاب ترکیه را به هم می زند و اثرگذاری این مسائل، می تواند کاری کند که یک سیاستمدار در انتخابات رای بیاورد یا رای از دست بدهد.

به همین خاطر رئیس جمهور گفت: «استفاده از مکانیسم دیپلماسی را نمی توان به طور کامل کنار گذاشت.»

در زبان انگلیسی یک عبارت جالب داریم. می گویند:«دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است.»  (Better Late Than Never) به هر حال اکنون می بینیم که در این زمینه، تمایلی از سوی طرف ترکیه وجود دارد. به نظر می رسد که حزب حاکم، می خواهد تا قبل از انتخابات، بار خود را سبک تر کند.

در بخش بعدی مصاحبه خانم دیدم اوزل تومر دبیر هیات تحریریه روزنامه ملیت با عمر اُنهُن سفیر سابق ترکیه در دمشق، به فرمول پیشنهادی ترکیه در دوران آغاز بحران سوریه به بشار اسد پرداخته می شود. همچنین به این اشاره خواهد شد که موانع اصلی بر سر راه عادی سازی روابط آنکارا – دمشق کدامند و از دید سفیر ترکیه، دولت بشار اسد، چه نگاهی به معارضین دارد.