گروه مجله*: تابستان امسال یکی از سخت‌ترین تابستان‌هایی بود که به مردم گذشت، گرمای بی‌سابقه در ۵۰ سال اخیر و کاهش بارندگی‌ها از یک سو و قطعی گاه و بی‌گاه و بی‌برنامه برق از سوی دیگر زندگی مردم را دچار اختلال کرد.
تعمیرات اساسی برخی از نیروگاه‌ها (یا به اصلاح اورهال کردن)، اضافه نکردن نیروگاه‌های جدید برای تولید برق، خشکسالی و عواملی مثل استخراج رمز ارزها باعث شد که قطع برق در کشور به یک بحران ملی تبدیل شود. به گفته کارشناسان با توجه به کمبودها و نسبت ناهمگون مصرف به تولید احتمال دارد قطعی‌های برق تا سال ۱۴۰۳ ادامه داشته باشد.
اقدامات و برنامه‌های کارشناسی نشده دولت قبل در قطع برق، حوزه‌های دیگر را هم درگیر کرده بود. به طور مثال؛ خاموشی در کارخانه‌های سیمان و فولاد افزایش چند برابری قیمت سیمان و فولاد را رقم زد که در نهایت به تعطیلی پروژه‌های ساخت و ساز ختم شد.
با بررسی‌هایی که انجام شد، قیمت سیمان از ۷۰ تا ۱۱۰ هزار تومان متغییر بود. فولاد هم ۳ تا ۵ هزار تومان گران تر شد و کیلویی ۲۰ تا ۲۲ هزار تومان خرید و فروش می‌شد، البته خوشبختانه افزایش چند برابری قیمت سیمان و فولاد در چند روز اخیر کنترل شد و تقریبا به قیمت قبل قطعی برق برگشت. قطعی بی‌برنامه برق علاوه بر این که زندگی روزمره مردم و صنعتگران را با چالش مواجه کرده بود، در شکل دیگر تهدیدی برای سلامت مردم هم بود. باتوجه به قطع برق بیمارستان‌ها، کادر درمان علاوه بر مبارزه با کرونای منحوس با بی‌تدبیری‌ها هم درافتاده بود.
راه چاره از ۱۷ سال پیش مشخص شده بود
اما راه چاره این روزها را، ۱۷ سال پیش رهبر معظم انقلاب به مسئولان نشان دادند. ایشان برق هسته‌ای را نیاز آینده کشور می‌دانستند. مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از مسئولان جهاد دانشگاهی در یکم تیرماه سال ۸۳ فرمودند: «برق هسته‌ای، نیاز ملت ایران است. امروز کشورهای پیشرفته‌ی دنیا بیشترین یا سهم مهمی از انرژی برق خودشان را از نیروگاه‌های هسته‌ای تولید می‌کنند.»
سه سال بعد، یعنی ۱۳ دی ماه سال ۸۶ رهبر انقلاب در دیدار با دانشجویان استان یزد بازهم همین حرف را تکرار و توصیه کردند: «ما برای بیست سال دیگر حداقل بایستی ۲۰ هزار مگاوات برق از انرژی هسته‌ای به دست بیاوریم، والّا ما باید برق را از دیگران گدایی کنیم.»
اما متاسفانه تا امروز توجه خاصی به این توصیه‌ها نشده و در توافق نامه‌های «سعدآباد» و «وین» برخلاف این توصیه‌ها عمل شد و انرژی هسته‌ای ما جز موارد خاصی مثل تحقیق و توسعه، پیش‌تر نرفت و اعتنایی به رهنمودهای رهبر انقلاب در زمینه تولید برق هسته‌ای نشد. به گفته اردکانیان، وزیر نیرو سابق: «درحال حاضر سهم تولید برق کشور از نیروگاه های هسته‌ای حدود ۲ درصد می‌باشد.»
راه‌هایی فراتر از برق هسته‌ای
با توجه به شرایط اقلیمی کشورمان، از راه‌های دیگری غیر از برق هسته‌ای هم می‌توانیم برای تولید برق دست به کار شویم. با توجه به طبیعت گرم و خشکی که در کشور داریم، به راحتی می‌توان از نیروگاه‌های خورشیدی، بخشی از برق لازم را تولید کرد.
در گفتگویی که با جعفر محمدنژاد مدیرکل سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر داشتم، در خصوص هزینه‌های ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی گفت: «نرخ جهانی برای هزینه تولید هر مگاوات برق خورشیدی بین ۶۰۰ تا ۶۵۰ هزار دلار است.
اگر منابع بودجه‌ای لازم وجود داشته باشد، طی ۶ تا ۸ ماه می‌توانیم نیروگاهی با قابلیت تولید هزار مگاوات برق خورشیدی ایجاد کنیم. همچنین در حوزه انرژی بادی هزینه‌های تاسیس نیروگاه بادی ۱۰ درصد بیشتر از خورشیدی خواهد بود.»
محمدنژاد در مورد ورود بخش خصوصی به این حوزه هم گفت: «ما توسعه انرژی تجدیدپذیر کشور را به بخش خصوصی واگذار کردیم و برق تولیدی آنها را به صورت قیمت تضمین شده خریداری می‌کنیم. اگر بخش خصوصی برای راه‌اندازی نیروگاه انرژی تجدیدپذیر از توان و تولید داخلی استفاده کند، قیمت خرید تضمینی ما از آنها ۳۰ درصد بیشتر خواهد بود.»
جعفر محمدنژاد در پایان گفت: «نیروگاه‌های خورشیدی طی ۵ سال بازگشت سرمایه دارند و عمر مفید این نیروگاه‌ها ۲۵ تا ۳۰ سال است.»
تاسیس نیروگاه‌های خورشیدی یا بادی در کشور مزیت‌هایی هم نسبت به نیروگاه‌های فسیلی دارد. از کاهش مصرف گاز و آب در نیروگاه‌های گازی و برق-آبی تا کاهش دی‌اکسیدکربن جز مزیت‌های تولید برق خورشیدی نسبت به فسیلی و برق-آبی است.
اما کشورهای توسعه یافته به غیر از این موارد از ساده ترین چیزها هم برق تولید می‌کنند. به طور مثال محققان موسسه تحقیقات و ابتکارات مواد دانشگاه بولتون انگلیس، فیبرهای انعطاف پذیر فوتوولتاییک، پیزوالکتریک ساختند که می تواند انرژی را از طریق ضربه بگیرد و به برق تبدیل کند؛ یعنی می‌توان از راه رفتن بر روی یک فرش هم برق تولید کرد!
همچنین محققان دانشگاه لس‌آنجلس کالیفرنیا سلول خورشیدی شفافی تولید کردند که موجب می‌شود شیشه خانه‌ها و سایر ساختمان‌ها از قابلیت تولید الکتریسیته برخوردار شوند و در عین حال کارکرد خود را به عنوان پنجره هم حفظ کند.
امیدواریم با توجه به تغییر رویکردی که در راس دولت جدید اتفاق افتاده، مدل توسعه تولید برق در کشور با توجه به شرایط بومی کشورمان طراحی شود تا مردم حداقل دغدغه‌ای در زمینه‌ی قطعی برق نداشته باشند.
*مصطفی حیدری/مهر
