به گزارش ذاکرنیوز ، محمدرضا کاردان، معاون سازمان انرژی اتمی و رییس مرکز نظام ایمنی هستهای کشور درباره عملکرد این معاونت و مرکز گفت: با توجه به اینکه فعالیت ما فعالیت ایمنی است، عملا اگر ایمنی برقرار باشد یعنی موفق بوده‌ایم. در همین چارچوب باید عرض کنم که در کشور ما بیش از 100 هزار نفر به کار با اشعه اشتغال دارند و خوشبختانه در سال 1401 حتی یک مورد سانحه جدی منجر به جرح برای افراد در رابطه با پرتو نداشته‌‌‌ایم. این مساله نشان می‌دهد که فعالیت مرکز نظام ایمنی هستهای کشور موثر بوده است.
وی تصریح کرد: کار با اشعه، مواد پرتوزا و تاسیسات هستهای کاری بسیار سخت و پر ریسکی نسبت به کارهای دیگر محسوب میشود اما بررسی‌ها نشان می‌دهد در این کارها شاهد وقوع حوادثی هستیم اما خوشبختانه سال گذشته و در حوزه هستهای هیچ سانحه‌ای که منجر به جرح شده باشد؛ نداشتیم که این مساله نشان می‌دهد ما و همه عزیزانی که در زمینه ایمنی کار فعالیت داشته‌اند، موفق بوده‌اند.
مهمترین برنامه‌ها و پروژه‌های مرکز نظام ایمنی هستهای در سال 1401
کاردان درباره مهمترین برنامه‌ها و پروژه‌های این مرکز در سال 1401 توضیح داد: برنامه‌هایی که در این مرکز انجام دادیم شامل موارد مهمی میشود؛ مورد نخست تدوین مقررات و ضوابط بود که بخشی از این موارد در سال گذشته تعیین و مشخص شد که در سایت ما وجود دارد و همه می‌توانند به مقرراتی که به تازگی تدوین و یا بازنگری شده مراجعه کنند.
وی تاکید کرد: در سال 1401 کار برجسته‌ای را آغاز کردیم که عبارت بود از بررسی تطبیقی مقررات و ضوابط با یکی از کشورهای پیشرفته در زمینه ایمنی هستهای؛ یعنی تمام مقررات و ضوابط آن کشور را بند به بند بررسی و با مقررات خود مقایسه کردیم تا تفاوت‌ها و مواردی که باید اصلاح شود، مشخص شود. این برنامه در زمینه تدوین ضوابط و مقررات بود که یک کار برجسته تطبیقی محسوب میشود.
کاردان ادامه داد: یکی دیگر از کارهایی که برعهده داریم صدور مجوز و پروانه برای مراکزی در سطح کشور است که با اشعه کار می‌کنند که این مراکز شامل نیروگاه بوشهر تا یک مرکز کوچک که به تعمیرات لیزرها یا بی‌سیم می‌پردازد و یا یک مرکز رادیولوژی در یک شهر دور افتاده میشود که با توجه به گستره وسیع، برای این طیف مجوز و پروانه صادر می‌کنیم. سال گذشته تقریبا بیش از2 هزار و 400 پروانه یا مجوز برای مراکزی که با اشعه سر و کار دارند، صادر و یا مجوز آنها را تمدید کردیم. همچنین برای واردات ضایعات فلزی به کشور 2 هزار مجوز ترانزیت یا ورود به کشور صادر کردیم زیرا در بسیاری اوقات همراه ضایعات فلزی، مواد رادیواکتیو وجود دارد و ناخواسته می‌توانند وارد صنایع شده و منجر به آلودگی شوند که خوشبختانه تاکنون توانسته‌ایم تعداد زیادی از چنین ضایعاتی را کشف کنیم.
وی تاکید کرد: نکته مهم در این عرصه این است که برای واگذاری چشمه‌ها و دستگاه‌ها نیز باید مجوز گرفته شود که بیش از 4 هزار و 700 مجوز در این زمینه صادر شده که کار معمول مرکز نظام ایمنی هستهای کشور محسوب میشود.
«سیناپ»، برنامه منحصر به فرد الکترونیکی کردن صدور مجوزها
معاون سازمان انرژی اتمی ایران گفت: یکی از مهمترین برنامه‌هایی که اتفاق افتاد بحث تمام الکترونیکی کردن صدور همه این مجوزها بود؛ در فروردین 1401 از سامانه یکپارچه نظارت ایمنی پرتویی «سیناپ» رونمایی شد . سامانه‌ای تمام الکترونیکی که تمام فعالیت‌های ما را به صورت الکترونیکی برای صدور پروانه و مجوز انجام می دهد. یعنی متقاضیان ما هرکار و درخواستی که دارند از صدور پروانه یا تمدید آن گرفته تا تغییر پرسنل و پاسخ به گزارش سایت خبری تحلیلی ذاکرنیوز به نقل از های بازرسی و هرکاری که با مرکز نظام دارند را از طریق این سامانه و به شکل کاملا الکترونیکی انجام می‌دهند. روند کار به این صورت است که از سمت متقاضی و هم داخل سیستم کار به شکل الکترونیکی بوده و به هیچ عنوان کاغذی در مرکز نظام وجود ندارد. تا حدی می توان گفت سامانه هوشمند هم عمل می کند به عنوان مثال چک‌لیست‌های مرتبط که در سامانه در نظر گرفته شده است. این سامانه به کارشناسان ما کمک می‌کند تا دقیق‌تر بررسی‌ها را انجام دهند.
وی افزود: به عنوان مثال اگر 10 مدرک و شرط برای صدور مجوز باشد، سامانه نشان می‌دهد که کارشناس باید آنها را بررسی کند و تیک بزند و اگر موردی نقص داشته باشد به شکل اتوماتیک به متقاضی اعلام میشود. متقاضی یک داشبورد دارد که به او اعلام میشود که نقص وجود دارد. همچنین گردش کار را تا جایی که مسایل امنیتی اجازه دهد، نشان داده و مشخص می‌کند درخواست متقاضی در چه مرحله‌ای قرار دارد که کاملا الکترونیکی است.
وی تصریح کرد: این سامانه در فروردین سال گذشته رونمایی شد و همه مجوزها تاکنون از طریق سامانه سیناپ صادر شده است. دولت سیزدهم در نظر داشت که همه مجوزهای کسب و کار در سطح کشور از طریق یک درگاه ملی صادر شود. این یک چالش بزرگی برای ما بود اما در نهایت به این درگاه و پنجره ملی خدمات هوشمند که با سازمان ارتباط دارد، متصل شدیم.
کاردان توضیح داد: در حال حاضر «سیناپ» هم به درگاه ملی مجوزها و هم به پنجره ملی خدمات هوشمند دولت متصل است و به طور کامل الکترونیکی فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهد.
وی با اشاره با سایر وظایف مرکز نظام ایمنی هستهای کشور در حوزه نظارت‌ها و بازرسی‌ها گفت: یکی دیگر از فعالیت‌هایی که در سال 1401 انجام دادیم نظارت و بازرسی بود، یعنی بعد از اینکه برای مراکز مجوز و پروانه صادر می کنیم، آنها را به شکل مداوم تحت بازرسی قرار می‌دهیم. سال گذشته تعداد بازرسی‌ها قابل توجه بود به‌طوری‌که 480 مورد بازرسی از مراکز کار با اشعه داشتیم. همکاران ما از نزدیک وضعیت را مشاهده کردند و براساس آن گزارشی به مراکز داده می شود و با پیگیری کار، توصیه‌هایی به آنها برای بهبود امور داده و در نهایت کار پیگیری انجام میشود.
معاون سازمان انرژی اتمی ایران تاکید کرد: این آمار در مورد مراکز هستهای خارج از سازمان انرژی اتمی ایران است اما در مورد سایت‌های هستهای که اهمیت بیشتری برخوردار هستند؛ بازرس مستقر حضور دارد و همکاران ما به شکل دایم بر فعالیت‌های انجام شده در سایت‌هایی نظیر اصفهان، بوشهر و نطنز و ... نظارت دارند.
وی با اشاره به انجام فوریت‌های پرتویی و اورژانس گفت: یکی دیگر از کارهایی که از سال گذشته و به شکل جدی دنبال کردیم؛ بحث فوریت‌های پرتویی و اورژانس است زیرا براساس قانون ششم توسعه، سازمان انرژی اتمی ایران مکلف بود یک برنامه ملی را برای مقابله با شرایط اضطراری و با همکاری دیگر نهادها تهیه کرده و به شورای عالی امنیت ملی ارایه دهد تا تصویب شود. خوشبختانه در سال 1401 این برنامه به تصویب رسید. هرچند در گذشته نیز برنامه‌هایی برای مقابله با سانحه در سطح ملی داشتیم اما هیچ‌کدام کامل نبود به طوری که وظایف همه ارگان‌ها را هنگام وقوع سوانح و حوادث مشخص کند، به نظر بنده این اقدام گام بزرگی بود که در سال گذشته اتفاق افتاد.
کاردان اظهار کرد: یکی دیگر از کارهای دایمی که در مرکز نظام ایمنی هستهای کشور انجام می‌دهیم، بحث پایش‌های محیطی است. یعنی چون وظیفه ما حفاظت کارکنان، مردم، نسل‌های آینده و محیط زیست در مقابل اثرات زیان بارپرتوهاست همه منابع در این زمینه باید شناسایی شده و راهکارهایی برای آن در نظر گرفته شود. یکی از خطرات بالقوه مراکزی است با اشعه کار می‌کنند مثل مراکز پزشکی هستهای که اگر درست کار نکنند می‌توانند برای مردم خطرسازباشند. یکی از روش‌های حصول اطمینان از کارکرد صحیح این مراکز، صدور مجوز و بازرسی است اما به طور کلی محیط سرزمینی کشور را نیز باید پایش کنیم و برای اینکه اگر در خارج از مرزهای جمهوری اسلامی ایران احیانا اتفاقی نظیر حادثه فوکوشیما و چرنوبیل رخ داد به موقع خبردار شویم و اقدامات لازم را انجام دهیم.
وی توضیح داد: به همین خاطر با 2 روش کشور را پایش می‌کنیم. نخست با استفاده از تجهیزات برخط که آشکارساز و سنجشگرهایی داریم که به شکل دایم هوای کشور را از لحاظ پرتویی رصد می‌کنند. همچنین نمونه‌برداری‌های غیربرخط داریم، به این صورت که همکاران ما از آب و خاک نمونه‌برداری کرده و اطلاعات را جمع‌آوری می‌کنند.
کاردان عنوان کرد: یکی دیگر از کارهای برجسته‌ای که سال گذشته انجام شد و در سالروز فناوری هستهای امسال هم از آن رونمایی میشود، بحث سامانه جامع «ارزیابی پرتوگیری مردم» است. همه انسان‌ها در معرض پرتوهای طبیعی قرار دارند؛ یعنی ما در یک محیطی قرار داریم که پرتوها با منشأ طبیعی ما را تحت پرتودهی قرار می‌دهند. این پرتوهای طبیعی می‌تواند ناشی از پرتوهای کیهانی باشد که از آسمان به زمین می‌رسد یا ناشی از پرتوهای مواد پرتوزاست که در پوسته زمین است و انسان‌ها را پرتودهی می‌کنند. گاز رادون در محیط، منازل و محیط‌های مسقف پخش میشود که باعث پرتوگیری میشود. مواد غذایی و آب آشامیدنی که می‌خوریم و می‌نوشیم به خاطر مواد پرتوزایی که در پوسته زمین وجود دارد، مقداری ماده پرتوزا وارد بدن ما می‌کند.
وی توضیح داد: اطلاعاتی که از پایش در سال‌های گذشته به‌دست آورده‌ایم را در قالب یک سامانه‌ای که آماده شده، رونمایی خواهیم کرد، هریک از مردم شریف ایران می‌تواند میزان پرتوگیری طبیعی خود را متوجه شود. تقسیم‌بندی‌های ما فعلا در حد شهرستان است و در این حد یک میانگین درآورده‌ا‌یم که ناشی از مواردی که گفته شد، است.
معاون سازمان انرژی اتمی افزود: این سامانه مشخص می‌کند که یک فرد چه میزان از پرتوهای طبیعی دریافت کرده است. یعنی میزان رادون، میزان دریافتی از پرتوهای کیهانی یا از طریق بلع و استنشاق آن اندازه گرفته میشود. این نتایج و موارد روی وبسایت ما قرار می‌گیرد که هریک از مردم کشورمان خواستند بتوانند ببینند وضعیت‌شان به چه شکل است و از این داده‌ها استفاده کنند.
بزرگترین چالش‌های مرکز نظام ایمنی هستهای کشور در سال گذشته
رییس مرکز نظام ایمنی هستهای کشور درباره چالش‌هایی که در سال 1401 با آن مواجه بوده‌اند؛ توضیح داد: طبیعتا در راه انجام برنامه‌ها با یک‌سری چالش‌هایی مواجه هستیم که مهمترین آنها را باید این مورد دانست که مرکز نظام متناسب با گسترش فعالیت‌های هستهای و پرتویی در سطح کشور توسعه نیافته است. به عبارت دیگرمنابع، نیروی انسانی و تجهیزاتی که مرکز نظام دارد در مقایسه با پیشرفتی که فناوری هستهای در کشور داشته و دارد قابل مقایسه نیست. تعداد مراکز و تاسیسات هستهای فعلی در کشور نسبت به 20 سال قبل رشد قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند و براساس آماری که داریم حداقل تعداد افرادی که با پرتو کار می‌کنند بیش از 10 برابر شده‌اند، در حالی که مرکز نظام ایمنی هستهای اصلا متناسب با این رشد و به طور هماهنگ رشد نیافته و این یکی از چالش‌های جدی ما بوده است.
وی گفت: شاید اگر ما می‌خواستیم با روش سنتی و به شکل کاغذی مجوز بدهیم، امکان نداشت بتوانیم همه مراکز را تحت پوشش قرار دهیم. وقتی عرض می‌کنم 2 هزار و 700 پروانه در سال گذشته صادر شده و یا 4هزار مجوز واگذاری صادر کردیم، این مساله نیاز به حجم زیادی از کار دارد و اگر به سمت الکترونیکی شدن نمی‌رفتیم اصلا امکان‌پذیر نبود که با این منابع و نیروی انسانی که در اختیار داریم، پاسخگو باشیم.
وی در ادامه با اشاره به سایر چالش‌های این مرکز توضیح داد: یکی دیگر از چالش‌های ما بحث بازرسی است. برای اینکه بتوانیم حداقل‌های بازرسی‌ها را از نظر تعداد داشته باشیم باید گفت اکنون متناسب با تعداد مراکز نیروی انسانی در اختیار نداریم. مجبوریم به سمت راهکارهای دیگری برویم که این بازرسی‌ها انجام شود؛ یکی از روش‌هایی که در پیش گرفتیم، بحث خوداظهاری بود. درست است که در زمینه بازرسی اگر یک نفر از بیرون نظارت کند، دقت بیشتری وجود دارد اما همیشه هدف بازرسی این نیست که به اصطلاح «مچ‌گیری» کند. بسیاری از مواقع هدف بازرسی این است که یادآوری و گوشزد کند که چه چیزهایی را باید رعایت کنید. بنابراین با توجه به ظرفیت‌های مرکز نظام ایمنی تصمیم گرفته شده از مراکزی که نمی‌توانیم بازرسی کنیم و ریسک پایینی دارند، درخواست کنیم چک‌لیست‌های بازرسی ما را خودشان تکمیل کنند. مثلا بگوید افراد شاغل چه تعداد هستند، دوره آموزشی دیده‌اند؟ دزیمتر فردی دارند دستورالعمل‌ها رعایت شده؟ و پسماندها چطور نگهداری می‌شوند؟
کاردان در ادامه به چالش بسیار جدی دیگری در راه اجرای برنامه‌های مرکز نظام ایمنی هستهای کشور اشاره کرد و گفت: چالش جدی دیگری که داشتیم بحث اتصال ما به درگاه ملی مجوزها و پنجره هوشمند الکترونیکی دولت بود. به هرحال سازمان دارای وضعیت خاصی از لحاظ امنیتی است و اتصال به سایر درگاه‌ها و نیز اتصال به شبکه های که کاملا در اختیار خودمان نیست، یک چالش بزرگ محسوب میشود. خوشبختانه با تلاش واقعا شبانه‌روزی همکاران بنده، فاوا و نیز در حفاظت اسناد فرماندهی حفاظت و امنیت، از این چالش توانستیم عبور کنیم. واقعا مشکلات پیچیده‌ای داشتیم. بعضی از مراکز ما هستند که به راحتی نمی‌توانیم اطلاعاتشان را روی وبسایت قرار دهیم بنابراین مجبور بودیم راهکاری پیدا کنیم که اتصال این شبکه به درستی انجام شود.
معاون سازمان ادامه داد: تصویب طرح ملی مقابله با شرایط اضطراری هم یکی از چالش‌های بزرگی بود که در سال 1401 با آن مواجه بودیم؛ برای اینکه با دستگاه‌های مختلفی ناچاراً بحث و گفت وگوی چالشی داشتیم و باید وظایف و مسوولیت‌های دستگاه‌ها را نهایی و قطعی می‌کردیم که ممکن بود هرکسی برداشت مختلفی از این موارد داشته باشد.
وی تصریح کرد: این موارد جزو چالش‌هایی بود که در سال گذشته با آنها مواجه بودیم و خوشبختانه و با لطف خداوند از آنها عبور کردیم.
مهمترین برنامه‌های مرکز نظام ایمنی هستهای کشور در سال 1402
رییس مرکز نظام ایمنی هستهای کشور درباره مهمترین برنامه‌هایی که برای سال 1402 در نظر دارند؛ گفت: یکی از مهمترین کارهایی که امسال باید انجام دهیم، بحث تثبیت و تقویت زیرساخت «سیناپ» است. به هرحال یکی از مهمترین سامانه‌هایی که در حال حاضر در سطح کشور و سازمان در حال کار است، این سامانه بوده که تمام فعالیت‌های ما به آن وابسته است. در زمینه تقویت زیرساخت‌ها و امنیت آن باید فعالیت جدی داشته باشیم که این مهم انجام خواهد شد.
وی افزود: کار دیگری که در برنامه داریم و باید انجام شود، تجهیز مبادی ورودی کشور به پایشگرهای پرتویی است. در حال حاضر 17 پایشگر را در سطح کشور نصب کرده‌ایم که در واقع ضایعات فلزی هنگام ورود به کشور از این پایشگرها عبور داده می‌شوند و اگر موردی از مواد پرتوزا وجود داشته باشد، ما متوجه می‌شویم.
وی تاکید کرد: اگر امسال حمایت مالی لازم انجام شود و بتوانیم بودجه را تامین کنیم، تعداد پایشگرهای پرتویی را به 76 دستگاه خواهیم رساند و یعنی این تعداد از مبادی ورودی کشور قرار است به پایشگرهای دروازه‌ای مجهز شوند. این طرح هزینه زیادی دارد البته راهکارهایی در نظر گرفته‌ایم و این موضوع مهم را به صورت پیشنهادهایی در برنامه هفتم مطرح کرده‌ایم که اگر در مجلس شورای اسلامی تصویب شود، امکان تامین مالی آن وجود دارد.
کاردان بیان کرد: یکی دیگر از کارهایی که در سال 1402 انجام خواهیم داد، بحث به‌روزرسانی و گسترش سامانه «هشدار آنی» در سطح کشور است زیرا از عمر برخی از این آشکارسازها 10 سال می‌گذرد و فرسوده شده و گاها دچار قطعی می‌شوند، برنامه ما به‌روزرسانی 150 ایستگاه موجود است که قطعی آنها به حداقل برسد و بتوانیم به‌طور مدام از تمام کشور اطلاعات به روز و لحظه‌ای داشته باشیم.
معاون سازمان انرژی اتمی ایران اظهار کرد: کار جدی دیگری که امسال باید انجام دهیم؛ بحث وظایفی است که براساس آن طرح ملی «مقابله با شرایط اضطراری» برعهده مرکز نظام ایمنی هستهای کشور قرار داده شده است. در این طرح و در صورت وقوع حادثه‌ای وظایف و مسوولیت همه دستگاه‌ها و نهادها مشخص و ابلاغ شده است و دقیقا مشخص است.
وی ادامه داد: طبیعتا بخشی از وظایف برعهده مرکز نظام ایمنی هستهای کشور است که از آن جمله می‌توان به ایجاد یک مرکز ملی پایش و ارزیابی پرتویی اشاره کرد؛ یعنی باید یک مرکز ملی داشته باشیم که اطلاعات پایش را به طور کامل در اختیار خود بگیریم و هم بتوانیم به شکل مداوم وضعیت را ارزیابی کنیم و به مسوولانی که فرماندهان سانحه محسوب می‌شوند، مشاوره‌های لازم را بدهیم. به عنوان مثال اگر خدای ناکرده در یکی از تاسیسات هستهای کشورهای همسایه اتفاقی رخ دهد، مرکز نظام ایمنی هستهای ایران موظف است با استفاده از اطلاعات هواشناسی و با استفاده از مدل‌های پخش، پیش‌بینی کند که ابر مواد پرتوزا چه زمانی به کدام قسمت‌های کشور وارد میشود و چه اقداماتی باید انجام دهیم. این اقدامات شامل محدودیت در مصرف مواد غذایی و پناه‌گیری در خانه‌ها و احیانا جابه‌جایی افراد میشود. به هرحال یکی از کارهای مهمی که باید انجام دهیم، راه‌اندازی مرکز ملی پایش و بحث ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های عمل کننده در برنامه ملی مقابله با شرایط اضطراری پرتویی است.
جایگاه مرکز نظام ایمنی هستهای در دولت سیزدهم
کاردان درباره چگونگی جایگاه این مرکز در دوره مدیریتی جدید در سازمان انرژی اتمی بیان کرد: بنده بعد از پیروزی انقلاب غیر از مهندس سحابی با 5 تن از روسای پیشین سازمان کار کرده‌ام بدون هیچ تعارف و اغراقی باید بگویم که دیدگاه و نگاهی که مهندس اسلامی به بحث ایمنی و مرکز نظام ایمنی هسته ای کشور دارند، کاملا با همه بزرگواران قبلی با تمام زحماتی که کشیدند؛ متفاوت است. همه همکاران بنده در مرکز نظام ایمنی و سازمان انرژی اتمی می‌توانند شهادت دهند که حمایت و جدیتی که مهندس اسلامی در حمایت از مرکز نظام ایمنی هستهای کشور دارند نسبت به سایر دوره‌ها بی نظیر است.
وی تصریح کرد: تقریبا می‌توانم بگویم که مهندس اسلامی هیچ‌کدام از درخواست‌های ما را در زمینه ایمنی رد نکرده‌اند و همیشه هم حمایت داشته‌اند و نیز مکرر توصیه کرده‌اند که همه باید از مقررات و ضوابط ایمنی تبعیت کنند. امیدواریم تا پایان دولت سیزدهم بتوانیم مرکز نظام ایمنی هستهای در کشور داشته باشیم که شایسته مردم شریف ایران و شایسته جمهوری اسلامی ایران باشد .
کاردان عنوان کرد: همان‌طور که می‌دانید در تمام کشورهای دنیا یک نهاد نظارتی تحت عنوان نظام ایمنی وجود دارد و امیدوارم تا پایان دولت سیزدهم یکی از نهادهای تنظیم‌گر و یا رگلاتورهای شناخته شده در سطح بین‌المللی باشیم که شایسته کشورمان باشد.
