دیوان محاسبات یکی از مهم‌ترین نهادهای نظارتی بر دستگاه‌های دولتی است که می‌تواند به مسائل متعددی ورود کرده و جلوی حیف و میل بیت‌المال را بگیرد. این نهاد نظارتی با پشتوانه مجلس شورای اسلامی می‌تواند تمامی قراردادها و بودجه‌های دستگاه‌ها را مورد ارزیابی قرار دهد.
به منظور تشریح فعالیت‌های این نهاد در خراسان شمالی به سراغ مهدی زهرابی، مدیرکل دیوان محاسبات خراسان شمالی رفتیم و از جزئیات اقدامات انجام شده سئوال کردیم.
در دوران مدیریت جدید بر دیوان محاسبات تغییر رویکردی وجود داشته است؟
با حضور دکتر بذرپاش در دیوان محاسبات برای نخستین بار در تاریخ دیوان، گزارش نظارت بر اجرای بودجه ۱۴۰۰ را در مقاطع دو ماهه ارائه می‌دهیم که اولین گزارش نظارت مستمر بر بودجه ۱۴۰۰ در مقطع دو ماهه اول سال، یک ماه پس از اتمام دوره دو ماهه اول ارائه شد که این گزارش در اختیار ذی‌نفعان و نمایندگان محترم مجلس قرار گرفته است. این گزارش‌ها کمک شایانی به ذی‌نفعان در جهت تصمیم گیری های آتی نموده و هشدارهای به موقعی به مسئولین در جهت پیشگیری از تخلفات و جلوگیری از انحرافات احتمالی می‌دهد. از طرفی ظرفیت‌های بودجه در استان را بیان می‌کند.
دیوان محاسبات در خراسان شمالی به چند دستگاه نظارت دارد؟
بودجه استان خراسان شمالی در ۵ اردیبهشت ماه سال جاری توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به استان ابلاغ شد؛ طی مهلت مقرر قانونی شورای برنامه‌ریزی استان در ۱۹ اردیبهشت تشکیل جلسه داد و بودجه مربوطه را بین دستگاه‌های اجرایی توزیع کرد.
دیوان محاسبات استان، ۱۰۸ دستگاه اجرایی را مورد رسیدگی قرار داده که از این تعداد، ۴۱ دستگاه تابع وزارت خانه‌ها و مؤسسات دولتی هستند و از این بین ۲۳ دستگاه تابع بودجه استانی می‌باشند؛ مابقی دارای بودجه ملی بوده که در سطح ملی در خصوص این دستگاه‌ها تصمیم‌گیری صورت می‌گیرد.
علاوه بر ۴۱ دستگاه اجرایی، ۷ شرکت دولتی، ۹ بانک دولتی، ۸ نهاد عمومی غیر دولتی، ۲۴ شهرداری، ۱۰ دانشگاه و مؤسسه علمی و پژوهشی، ۸ مرکز نظامی متعلق به سپاه، نیروی انتظامی و… توسط دیوان محاسبات مورد حساب رسی و رسیدگی قرار می‌گیرند.
سیمای کلی بودجه استان در سال ۱۴۰۰ به چه شکل است؟
درآمدهای عمومی پیش بینی شده برای استان رقمی بالغ بر ۶۸۸ میلیارد تومان برای ۱۶ دستگاه اجرایی تابع بودجه استانی است که این رقم ۲۷ صدم درصد از کل درآمدهای سطح کشور را شامل می‌شود.
درآمد اختصاصی متعلق به دو دستگاه اجرایی استان رقمی بالغ بر ۱۵ میلیارد تومان است که ۸۸ صدم درصد از کل درآمد اختصاصی سطح کشور را شامل می‌شود. جمعاً پیش بینی درآمدهای استانی مبلغ ۷۰۳ میلیارد تومان است.
تاکنون چه مبلغی وصول شده است؟
در مقطع دو ماهه اول سال حدود ۱۲۷ میلیارد تومان از ۶۸۸ میلیارد تومان وصول شده است که این رقم ۱۸ درصد از رقم پیش بینی شده کل سال می‌باشد. شایان ذکر است رقم وصول شده نسبت بودجه دو ماهه از ۱۰ درصد رشد برخوردار بوده است. اما در قسمت درآمدهای اختصاصی ۸۳۷ میلیون تومان از ۱۵ میلیارد تومان پیش بینی شده، وصول شده؛ در این حوزه سازمان‌های امور مالیاتی، نیروی انتظامی و ثبت اسناد بیشترین درآمد وصول شده را در اختیار دارند.
ردیف‌هایی از قبیل مالیات بر خانه‌های مسکونی گران قیمت، مالیات بر مشاغل، مالیات حاصل از صدور مجوزهای میراث فرهنگی، مالیات ارزش افزوده و… است که به دلیل شرایط اقتصادی، عدم ابلاغ آئین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و ویروس کرونا در وضعیت نامطلوب درآمدی قرار داشته و نسبت به پیش بینی‌ها از میزان وصولی کمتری برخوردارند.
وضعیت هزینه‌ای استان را تشریح کنید.
اعتبارات هزینه‌ای استانی در سال جاری ۴۱۷ میلیارد تومان خواهد بود که این مبلغ شامل مواردی چون حقوق و مزایا است. در دو ماه اخیر ۵۴ میلیارد تومان تخصیص داده شده و ۳۱ میلیارد تومان توسط دستگاه‌های اجرایی تابع بودجه استانی جذب شده است. در خصوص هزینه‌های اختصاصی نیز ۱۰ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده که تاکنون مبلغی تخصیص یا جذب نشده است.
در قسمت اعتبارات تملک استانی هزار و ۸۵ میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شده که در دو ماه اخیر تخصیص، تنخواه و یا جذب صورت نگرفته؛ علت این مسئله این است که در مقطع مورد گزارش، کمیته‌های برنامه‌ریزی شهرستان هنوز سهم دستگاه‌های اجرایی را مشخص نکرده‌اند؛ از طرفی به دستگاه‌های اجرایی اجازه داده شده که از اعتبارات تملک سال گذشته تا پایان تیر ماه سال جاری استفاده کنند.
اعتبارات هزینه‌ای ابلاغی تاکنون ۴۸ میلیارد تومان بوده که ۳۶ میلیارد آن هزینه شده است. اعتبارات اختصاصی ابلاغی نیز یک میلیارد تومان بوده که تا کنون رقمی بالغ بر ۶۴۰ میلیون تومان جذب شده است.
از منبع اعتبار تملک ابلاغی ۲ میلیارد تومان در مقطع دو ماهه اول سال به دستگاه‌های اجرایی استان اختصاص یافته که تاکنون مبلغی جذب نشده است. نکته‌ای که در سرفصل اعتباری تملک ابلاغی حائز اهمیت بوده، این است که دستگاه اجرایی برای جذب اعتبار بیشتر در این سرفصل می‌بایست پیگیری‌های لازم را از وزارتخانه‌ها یا سازمان‌های مرکزی خود به عمل آورند تا بتواند اعتبار بیشتری جذب کنند.
اعتبارات هزینه‌ای ملی ۸۶۰ میلیارد تومان پیش بینی شده که بیشتر متعلق به دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی می‌باشد و ۱۴۷ میلیارد آن تخصیص یافته و ۹ میلیارد آن تا کنون جذب شده است.
اعتبارات اختصاصی ملی نیز ۳۶۷ میلیارد تومان پیش بینی شده که عمدتاً متعلق به دانشگاه علوم پزشکی بوده و تا کنون ۵۶ میلیارد آن تخصیص یافته که از این مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان جذب شده است. اعتبارات تملک ملی هم ۱۳۶ میلیارد تومان پیش بینی شده که در مقطع مورد گزارش رقمی اختصاص نیافته.
وضعیت هزینه‌ای خراسان شمالی در قیاس با کشور چطور است؟
در مجموع اعتبارات هزینه‌ای خراسان شمالی، یک درصد و ۸۹ صدم درصد هزینه کل کشور است. در قسمت اعتبارات اختصاصی این رقم ۸۸ صدم درصد کل کشور و در قسمت تملک یک و ۹۶ صدم کل کشور را شامل خواهد شد. کل بودجه استانی سال ۱۴۰۰ بر اساس جدول شماره ۱۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ در حدود هزار و ۵۱۲ میلیارد تومان می‌باشد که با اضافه شدن اعتباران ردیف متوازن، رقم نهایی بودجه استان بیشتر از عدد مذکور خواهد بود.
از این مبلغ (هزار و ۵۱۲ میلیارد تومان) ۳۹ درصد در قسمت هزینه‌ای و ۶۱ درصد در بخش تملک خواهد بود. همچنین با پیش بینی اعتبار متوازن حساب تملک استانی، این ردیف اعتباری دارای اعتباری در حدود هزار و ۲۶۶ میلیارد تومان خواهد بود.
خراسان شمالی دارای چند طرح ملی است؟
برای استان خراسان شمالی ۲۴ طرح ملی در پیوست شماره یک قانون بودجه سال ۱۴۰۰ با اعتباری بالغ بر ۱۲۶ میلیارد تومان پیش بینی شده است. علاوه بر ۲۴ طرح مذکور ۳ طرح نیز مربوط به ساخت و ارتقا ۳ باب بیمارستان می‌باشد که در مجموع ۱۵ میلیارد اعتبار را به خود اختصاص خواهند داد. همچنین ۲ طرح در حوزه جغرافیایی خراسان شمالی بوده که دستگاه مرکزی متولی آن خواهد بود و برای این طرح‌ها اعتباری بالغ بر ۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان پیش بینی شده است. این دو طرح شامل احداث مجتمع ادارات استان و احداث مرکز تولید و پخش استانی مرکز صدا و سیما می‌باشد.
میزان بودجه انتقالی از سال گذشته به سال جاری چقدر است؟
۴۳۰ میلیارد از اعتبارت استانی متعلق به سال مالی گذشته به سال جاری انتقال یافته است که از این مبلغ، ۷۶ میلیارد آن اعتبارات هزینه‌ای بوده که تا ۳۱ فروردین ماه به دستگاه‌ها اجرایی فرصت هزینه کرد آن داده شد و ۴ میلیارد تومان آن جزو اعتبارات اختصاصی و ۳۵۰ میلیارد تومان اعتبارات تملک بوده است.
بودجه شرکت‌های دولتی مستقر در استان از حیث منابع رقم ۵ هزار و ۱۰۶ میلیارد تومان پیش بینی شده که بیشترین سهم را مجموعه آلومینا با بودجه ۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومانی به خود اختصاص داده است که نشان می‌دهد این مجموعه بیش از ۵۰ درصد بودجه شرکت‌های دولتی را در اختیار دارد.
مواردی مانند انحراف بودجه در استان شاهد بودیم؟
در خصوص بررسی میزان عملکرد تبصره‌ها، در دو ماهه اخیر ۴۹ بند و تبصره توسط دیوان محاسبات بررسی شده که از این بین ۲۱ تبصره در استان دارای عملکرد بوده و ۳ تبصره در استان فاقد موضوعیت بوده است. ۲۵ تبصره نیز فاقد عملکرد بود. در ۱۰ تبصره نیز عدم رعایت یا انحراف بودجه مشاهده شده است.
مهم‌ترین موارد عدم رعایت یا انحراف بودجه در سطح استان مربوط به عدم واریز مالیات یا سود علی‌الحساب به حساب خزانه، عضویت همزمان در هیئت مدیره، عدم ثبت آمار نیروی انسانی در سامانه‌های تعیین شده، عدم انعقاد قرارداد با شرکت بیمه بابت بیمه حوادث و عدم ابلاغ آئین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها در مهلت مقرر است.
همچنین موارد عدم رعایت و تخلفات موجود در ۳ دسته کلی قابل طبقه بندی‌اند؛ مورد اول تخلفات موجود در قانون بودجه بوده که در مجموع ۱۰ تخلف در سطح استان گزارش شده است. دسته دوم تخلفات مربوط به قانون محاسبات است که ۲ تخلف ثبت شد. همچنین تخلفات مرتبط با تملک دارایی‌های سرمایه‌ای که ۹ مورد گزارش شده است.
در دو ماهه اخیر ۱۱ پرونده به ارزش ۱۲ میلیارد تومان به دادسرای دیوان محاسبات کشور ارسال شد که مهم‌ترین عناوین این تخلفات عبارتند از عدم واریز درآمدها به خزانه، عدم رعایت قانون خدمات کشوری، کسری قیر، عدم رعایت آرای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، اشکالات در قراردادها، تعهدات زائد بر اعتبار، ضرر و زیان به بیت المال و….
دیوان محاسبات چه اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام داده است؟
حسب پیگیری‌های دیوان محاسبات استان خراسان شمالی در ۲ ماهه نخست سال ۱۴۰۰ در حدود ۱۴۱ میلیارد تومان به حساب خزانه داری کل واریز که از این رقم، ۱۴۰ میلیارد تومان متعلق به گاز بهای دو شرکت صنعتی استان، ۶۰۰ میلیون تومان مربوط به صندوق حمایت از کشاورزی و مابقی متعلق به حقوق دولتی معادن بوده است.
در خصوص بدهی معادن استان رقم ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان ارزیابی شده است که با پیگیری‌های دیوان محاسبات ۶۰۰ میلیون تومان آن واصل گردیده.
از دیگر اقدامات دیوان محاسبات می‌توان به بررسی و پیگیری وجوه اداره شده در صندوق حمایت از توسعه و سرمایه گذاری کشاورزی اشاره کرد که تا کنون رایزنی‌هایی در جهت حمایت از کشاورزان صورت گرفته است.
همچنین می‌توان به بررسی نواحی صنعتی در راز و جرگلان برای نیاز ایجاد واحد صنعتی در این مناطق به همراه ارائه پیشنهاد، پیگیری فروش اموال مازاد و اسقاط دستگاه اجرایی، بررسی مباحث مربوط به تسهیلات مرتبط با کرونا و اشتغال‌زایی، بررسی طرح توانمند سازی مشاغل، ورود به نحوه توزیع تراکتور، بررسی سامانه بازار گاه و مسئله توزیع نهاده‌های دامی، مصرف قیر به خصوص در بخش روستایی، بررسی خسارت به منابع طبیعی توسط دستگاه‌های اجرایی، پیگیری مصوبات کارگروه رفع موانع تولید، پیگیری مطالبات بیمارستان‌ها از دستگاه‌های بیمه‌گر، بررسی و مطالبه قانون مدیریت پسماند در بخش کشاورزی و… اشاره داشت.
مهر
