به گزارش ذاکرنیوز به نقل از روابط عمومی باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکو ایران، در نخستین نشست از سلسله نشست‌های «فضای مجازی بدون سانسور» به واکاوی فضای مجازی کشور، نقاط ضعف و قوت پرداخته شد.
در این نشست محمد رستم پور فضای مجازی با تاکید بر اینکه ما در زمینه مواجهه با فضای سایبری دارای ضعف جدی هستیم، گفت: در این راستا نکته نخست، بحث حکمرانی است و این که آیا این فضا با توجه به ویژگی‌های که دارند قابل حکمرانی است و می‌شود بر آن کنترل و مدیریت داشت و آیا اساساً امکان تحقق حکمرانی با فضای مجازی، بر فضای مجازی و در فضای مجازی وجود دارد یا خیر؟
وی با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر معمولاً ما در هر زمینه‌ای که شکست خورده‌ایم سعی کرده‌ایم در فضای سایبری آن را جبران کنیم، گفت: به عنوان مثال ما آنجا که نتوانستیم برای مردم اشتغال ایجاد کنیم، به حضور مردم و تمرکز بیش از حد در یک یا چند اپ رضایت دادیم؛ در واقع این جمله که «عوضش امنیت داریم» طی سال‌های اخیر به این که «عوضش اینترنت داریم» تبدیل شده است. و این امر به قدری افراط گونه رخ داده که هر گونه و با هر منطقی که بخواهیم آن را تحت حکمرانی خود قرار دهیم اساساً امکان پذیر نیست.
رستم پور ادامه داد: ضعف دیگر ما، وابستگی شدید به زیرساخت‌های خارجی است. در واقع ما از حیث سخت افزاری وابسته هستیم و سومین نکته عدم حفظ متخصصان حوزه سایبری در کشور است و این افراد بعد از دریافت تخصص، از کشور خارج می‌شوند.
این کارشناس فضای سایبری درباره این نکته که در حوزه تأثیر و تأثر جامعه و حکومت بر یکدیگر و اینکه جامعه سازی و نظام سازی در این حوزه دارای چه مسائلی است، اشاره کرد: نباید فراموش کنیم این جامعه است که دولت را می‌سازد. در ایران به خاطر اتفاقات تاریخی که رخ داده، دولت قبل از جامعه شکل گرفته است.
رستم پور با اشاره به وقوع نبردهای شناختی در بستر سایبر، گفت: در حوزه جنگ شناختی مطرح می‌شود جنگ آوران شناختی «قدرت ملی» را هدف می‌گیرند. حال سرمایه قدرت ملی چیست؟ «تاب آوری».
وی با اشاره به طرح اخیر مطرح شده در مجلس شورای اسلامی و واکنش‌ها به آن، گفت: در مورد طرح مذکور، درست است که بخشی از واکنش‌ها به جنجال‌های رسانه‌ای برمی گردد اما بخشی هم واقعاً به علت ابهامات است که کسی هم در راستای شفاف سازی و ابهام زدایی از آن اقدام نمی‌کند. متأسفانه نه تنها شفاف سازی صورت نمی‌گیرد بلکه مدعیان موافقان و سخنگویان این طرح با ادبیاتی با مردم صحبت می‌کنند که این ادبیات می‌گوید پس آنچه فکر می‌کردم و مخالفان داخلی و خارجی می‌گویند، دقیق و صحیح است و در واقع قرینه سازی ذهنی صورت می‌گیرد.
این کارشناس فضای سایبری معتقد است: مشکل اصلی طرح این است که ما می‌خواهیم ترمز دستی یک ماشین با سرعت بالا را به یکباره بکشیم و شما تصور کنید چه اتفاقی برای ماشین خواهد افتاد. ما و البته بسیاری از نخبگان و متخصصان بر این باورند که اصل تنظیم گری صحیح است. همه بر قانونمند شدن این فضا اتفاق نظر دارند، اما مسئله اصلی طرح تنظیم که برای آن حاشیه ایجاد کرده، بی اعتنایی به عنصر «تدریج» است. مگر زیست مردم در فضای مجازی یک شبه و دو شبه رخ داده که حوزه تنظیم گری آن در کوتاه مدت قابل تحقق باشد؟
وی با تاکید بر اینکه در حوزه حکمرانی به یک سلسله قوانین نیاز داریم، گفت: در طرح موجود طراحان می‌خواهند همه مشکلات را به یکباره حل کنند. در تعریف علوم سیاسی کلاسیک گفته می‌شود دولت کسی است که جمعیت، مرز و حکومت دارد. فناوری‌های نوین هر چهار ویژگی را دارند و این هیچ ربطی به ایران، اروپا، آمریکا و… ندارد و این همان نظم پلتفرمی است که از آن سخن می‌گوئیم.
این متخصص فضای مجازی در پاسخ به اینکه چگونه سایر کشورها مثل ترکیه و هند و … فناوری‌ها و صاحبان پلتفرم‌ها را وادار به تمکین به حکمرانی خود می‌کنند اما ایران در این زمینه موفق نیست، افزود: مقایسه ایران با سایر کشورها نادرست است. ما در یک وضعیت فوق العاده قرار داریم. در ماجرای روسیه و اوکراین، سناتورهای جمهوری خواه از یک لفظ حیرت انگیز استفاده کردند و گفتند ما باید در مقابل روسیه تحریم‌های مدل ایرانی وضع کنیم؛ این یعنی ما خیلی خاص هستیم.
رستم پور با اشاره به اینکه مسئله ما با پیام‌رسان‌های خارجی مسئله حجاب و ارزش‌ها نیست، ادامه داد: مسئله اصلی این است که در جهان کم هستند کشورهایی که صاحب ایده تمدن ساز باشند و جهان بینی نویی را مطرح کرده و اساساً ایدئولوژی خاصی داشته باشند.
وی با تاکید بر اینکه ما باید کسب و کار و شغل در فضای سایبری را از هم تفکیک کنیم، ادامه داد: یکی از القائاتی که برای ایستادگی با هر نوع مدیریت و تنظیم گری فضای سایبر انجام شده، این است که گویا محدودیت در اینستاگرام به معنای از دست رفتن شغل محسوب می‌شود. هر کسی در مورد تعداد کسب و کارها، مشاغل و صفحات مرتبط با آن آماری ارائه دهد، خلاف واقع صحبت کرده است. باید بدانیم اساساً امکان حضور چند میلیون شغل در اینستاگرام وجود ندارد و شما تا به دیتای اینستاگرام دسترسی نداشته باشید ارائه هر آماری غلط خواهد بود. حکمران، سیاست گذار و تصمیم گیر نیاز به اطلاعات صحیح دارند.
این کارشناس فضای سایبری همچنین گفت: کارکرد سواد رسانه‌ای نباید تنها توقف و هشدار باشد. ما باید این مباحث را به جوامع نخبگانی و سپس نسل‌های جدید منتقل کنیم. به تعبیر شهید مطهری نباید شیخ ترمز باشیم باید مبتنی بر رسانه شناسی نسبت به آموزش سواد رسانه‌ای اقدام کنیم. تنظیم گری نباید انتخاب گری را زیر سوال ببرد، در عین اینکه نباید تدریج را هم زیر سوال برده و یا اساساً منجر به عملکرد شتابان شد.
سیدعلیرضا آل داوود نیز در این نشست گفت: ما در عصر هوش مصنوعی زندگی می‌کنیم و دولت‌ها وقتی در این عصر قرار می‌گیرند دو راهبرد برای خود در نظر می‌گیرند یکی استفاده بهینه از پتانسیل‌های این عصر است و دومی رفع چالش‌های مربوط به آن. در این میان عده‌ای نیز بر روی مباحثی همچون اخلاق و فقه هوش مصنوعی کار می‌کنند. بر این اساس دولت‌ها راهبردی مهمی را که ذیل این دو محور پیش می‌گیرند، این است که از سیستم‌های فناوری اطلاعات به سمت مدل‌های چابک‌تر حرکت می‌کنند.
وی افزود: از سوی دیگر مباحث علوم شناختی نیز در دنیا مطرح است که در ادامه خود حوزه جنگ شناختی را نیز در بر می‌گیرد. بنابراین ما با یک فضای شیک و تمیز مواجه نیستم و شاید اگر یک کشور را با بمب اتم هدف قرار دهند این میزان تلفات انسانی بر جای نگذارد چراکه در جنگ شناختی کشورها سرمایه اجتماعی خود را از دست می‌دهند.
آل داوود با اشاره به سه مرحله برای هوش مصنوعی گفت: اولین حوزه، حوزه هوش کمکی است که به معنای کمک گرفتن از قدرت کلان داده‌ها و علوم داده است. حوزه دوم هوش افزایشی است که توانایی یادگیری ماشینی را دربرمی گیرد و حوزه سوم هوش خود مختار است که به انجام خودکار فرآیندها بر می‌گردد.
وی با اشاره به سابقه تاریخی و مرحله‌ای اینترنت در دنیا و نگاه کشورهای غربی در این رابطه، درباره اینکه با عنایت به این سیر تاریخی بیان شده چگونه کشورهای غربی در این حوزه کار می‌کند که اگر از صیانت صحبت می‌شود نسبت به آن واکنش منفی ایجاد نمی‌شود، ادامه داد: این موضوع کاملاً به بحث سرمایه شناختی بر می‌گردد. متأسفانه امروز مخاطب ما سرمایه شناختی خود را به دست اینستاگرام سپرده است و اینستاگرام پلتفرمی است که مخاطب را فیلترینگ حبابی کرده و به طرز هوشمندانه دروازه بانی خبری در آن رخ می‌دهد. در همین فضاها و در بستر جنگ شناختی به گونه‌ای رفتار شده که به محض شنیدن نام «صیانت» که اساساً بار مثبت نیز دارد، افکار عمومی به بستن اینترنت و کره شمالی شدن فکر می‌کنند.
این کارشناس فضای مجازی با اشاره به تلاش کشورهای غربی در حوزه صیانت از کودکان گفت: ما فضای مجازی خودمان را رها کردیم و در ایران همه شهروندان از کودک تا یک پژوهشگر، از سطح برابر دسترسی به اینترنت برخوردارند اما آیا در اتحادیه اروپا اینگونه است؟ قطعاً خیر. آنها ذیل قوانین تدوین شده محدوده سنی را تعیین می‌کنند. اتحادیه اروپا ذیل قانون GDPR تنها در سال ۲۰۱۵ گوگل را به اتهام اینکه باعث شده مردم اروپا گرایش بیشتری برای خرید کالاهای آمریکایی داشته باشند جریمه می‌کند. برای این کشورها حوزه کسب و کار دارای اهمیت است.
وی جنگ امروز را جنگ بر سر دیتا دانست و اضافه کرد: وقتی جنگ بر سر دیتا باشد عقل انسان می‌گوید شما باید حفاظت از اطلاعات داشته باشید. حق فراموشی اطلاعات امروز حقی به رسمیت شناخته شده است. یعنی پلتفرم‌ها نباید با تحلیل داده‌ها به این برسند که مردم چگونه می‌اندیشند و آیا می‌شود آن نوع اندیشیدن را تغییر داد ما می گویم بله می‌شود چگونه می‌شود؟ با تحلیل داده‌های که جمع آوری شده است.
این کارشناس فضای سایبری افزود: ما باید به این سوال شفاف پاسخ دهیم که آیا در همه جای دنیا پلتفرم‌ها این میزان یله و رها هستند یا خیر و اگر نیستند آنها چه کردند و چگونه افکار عمومی خود را قانع کردند. البته نباید فراموش کنیم که افکار عمومی ایران یک مرحله بمباران شده است بنابراین ذائقه آن تغییر کرده و ما یک مرحله بیشتر نیاز به کار داریم.
آل داوود با تاکید بر اینکه ما نیازمند راهبرد حاکمیتی سایبری خودمان هستیم، خاطرنشان کرد: تا این راهبرد وجود نداشته باشد مثل رزمنده ای هستیم که وسط جبهه جنگ به جای نقطه زنی، تیر هوایی شلیک می‌کند چون ترسیده است.
وی ادامه داد: موضوع دارای اهمیت دیگر بحث سیاست‌های مربوط به حفاظت کودکان در فضای مجازی است که الزامات اجرایی نیز ایجاد کند. این طرح چه به نتیجه برسد و یا نرسد ما باید برای حفظ نسل کودک خود کار جدی انجام دهیم. و فکر نمی‌کنم کسی در کشور وجود داشته باشد که با این موضوع مخالفت کندو
آل داوود در پایان گفت: فضای مجازی یا سایبری به اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد اگر ما در این نظام تمدنی و در نسبت سنجی با بیانیه گام دوم به دنبال تمدن و ظهور هستیم باید اگر برای انقلاب یک گام جلو می‌آییم برای این فضا هم یک قدم جلو برویم. حرکت ما باید پیشرونده باشد. نه عقب گرد.
همچنین محمد لسانی نیز در این نشست با تاکید بر پنج مرحله عنوان شده توسط مقام معظم رهبری برای شکل‌گیری تمدن اسلامی یادآور شد: ما معتقدیم این پنج مرحله همانگونه که در فضای واقعی باید محقق شود، در فضای مجازی نیز باید محقق شود و تمدن سایبری نیز رخ دهد.
وی با اشاره به خلأ ۲۰ ساله در فرایند سیاستگذاری و فراز و فرودهای این حوزه طی سالیان گذشته، گفت: این فرایند باعث شده نظام سازی شکل نگیرد. ما با سیستمی مواجه هستیم که یک بازیگر می‌تواند آن را بهم بزند و این یعنی نظامی وجود ندارد. نظام یعنی نظم بخشیدن به کنش بازیگران و این یعنی نظام سایبری ما تا امروز مشکل داشته است. در واقع وقتی شما همه اختیارات را به یک شورا واگذار می‌کنید و رئیس آن شورا رئیس جمهور می‌شود و او تصمیم می‌گیرد جلسات را برگزار نکند عملاً حوزه نظام سازی زیر سوال می‌رود.
لسانی ادامه داد: با عنایت به منظومه اندیشه‌ای مقام معظم رهبری، در بعد جامعه اسلامی باید برای کاربران هویت قائل باشیم و آنها را به بازی بگیریم و آنها احساس نکند به بازی گرفته شده‌اند.
این کارشناس فضای مجازی با اشاره به ساخت تمدن سایبری توسط سه ابرقدرت ایالات متحده، روسیه و چین تصریح کرد: ما انتظار داریم جدیت و هوشمندی دقیق‌تری در لایه سیاست گذاری رخ دهد و از این رو باید بررسی کنیم که امروز رنگین کمان رسانه‌های اجتماعی ما چیست و باید برای توسعه چه اقدامی انجام داد و به چه چیز نیاز داریم؟
وی نظام سازی، دولت سازی و جامعه سازی را سه شکاف برای فضای مجازی دانست و گفت: اگر این سه بعد را به فضای مجازی تعمیم دهیم، شامل نظام سایبری، نظام تنظیم گری و نظام کاربری فضای مجازی و فرهنگ مصرف می‌شود.
وی با اشاره به ضرورت‌های قانون گذاری در این حوزه اظهار کرد: در سایر کشورها فاصله بین رد، اصلاح و تصویب یک لایحه و قانون کوتاه است اما شاهدیم برای تصویب یک طرح سال‌هاست مجلس درگیر است. البته که ما شورای عالی فضای مجازی را داریم که عقلا و بزرگانی در آن جمع هستند و می‌توانند از نقش بالادستی خود استفاده کنند تا مصوباتی به نفع کشور داشته باشند.
لسانی همچنین گفت: بحث تبدیل شدن مسئله حکمرانی و قاعده گذاری حکمرانی به مباحثه عمومی اشتباه است. پایه‌های حکمرانی نباید تبدیل به مباحثه عمومی شوند چراکه احتمال دارد افرادی با برچسب زنی و اقدامات پوپولیستی جریان را تغییر دهند. اقناع گفتنی نیست؛ تبیین و اقناع امری کنشی است. مردم اگر مشاهده کنند بسترهای داخلی ایجاد شده که کارآمد است نسبت به آن موضع نخواهند داشت.
سلسله نشست‌های «فضای مجازی بدون سانسور» توسط باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه‌ای یونسکو ایران با هدف بررسی همه جانبه و واقع بینانه فضای مجازی کشور برگزار می‌شود.
